Modul №1 optika fanining rivojlanish tarixi

Ko’p fotonli yutilishni M.Geppert-Mayer 1931 y.da nazariy ravishda oldindan aytgan, tajribada u faqat 1962 y.da (Kayzer va Garret) evropiy bilan aktivlangan kristaliga yoqut lazeri nuri tushirilganda aniqlangan. Biz bilamizki, monoxromatik nurlanish ideal tushuncha bo’lib, haqiqatda barcha real to’lqinlar to’lqin uzunliklarining biror intervaliga mos keladi. Ajrata olish qobiliyati eng katta bo’lgan spektral asboblarda ham ba’zi to’lqinlarni ajratish juda qiyin. Chunki spektral chiziqlar tabiiy kenglikka ega bo’ladi. spektral chiziqlarning bunday kenglikka ega bo’lishiga sabab atomda elektron tebranishlarning so’nishi bilan bog’liq bo’lgan sabablardir.
Nurlanish tufayli so’nish natijasida spektral chiziqning hosil bo’lgan eniga spektral chiziqning tabiiy yoki radiatsion eni deyiladi.
Atomni klassik elektrodinamika qonunlariga asosan tebranayotgan elektr dipoli deb qarab, nurlanishning tabiiy so’nish qonunini topamiz:

bu yerda:  - elektronning zaryadi va massasi orqali ifodalanadigan va qancha vaqtda nurlanish intensivligi e marta kamayishini ko’rsatuvchi kattalik.


Tayanch iboralar:
Yorug’lik oqimi, energiyasi, energiya zichligi, quvvati, bosimi, Lebedev tajribasi, konveksion ta’sir, radiometrik ta’sir, yorug’lik impulsi va zarrachalari soni, yorug’likning yutilishi, yutilish koeffitsiyenti, absorbstiya, qattiq jismlarda yutilish, Buger-Berr qonuni, Vavilovning yorug’likning yutilishiga oid tadqiqotlari, metall bug’lari spektri, bir fotonli yutilish, ko’p fotonli yutilish, nuriy yoki radiatsion so’nish, spektral chiziqlar eni, tabiiy so’nish qonuni.


Mavzu bo’yicha savollar.
1. Yorug’lik oqimi nima?
2. Ko’zning sezuvchanlik qobiliyati nima?
3. Ko’rinuvchanlik funksiyasini tushuntirib bering.
4. Yorug’likning energiyasi va quvvati formulalarini yozing.
5. Yorug’lik bosimining yuzaga kelishi sababini to’lqin va korpuskulyar nazariya orqali tushuntirib bering.
6. Konveksion hodisalar nima va u qanday yuzaga keladi?.
7. Lebedev tajribasida konveksion hodisalar qanday usulda bartaraf qilinadi?
8. Yorug’lik bosimi qanday astronomik hodisalarni tushuntirishga yordam beradi?
9. Yorug’likning yutilishi nima?
10. Yutilish koeffitsiyenti nimalarga bog’liq va qanday aniqlanadi?
11. Buger-Berr qonunini tushuntirib bering.