Москванинг хилват кучаларидан биридаги устунлари оц, болохонадор, балкони хиёл к,ийшайиб турган кулранг



Download 1,51 Mb.
Pdf ko'rish
bet2/3
Sana26.04.2022
Hajmi1,51 Mb.
#583621
1   2   3
Bog'liq
turgenev i.s. mumu

2-91
33


«Х уш !» деб юраверди. Них,оят, Герасимнинг к,ишлок,к,а 
кетганлиги тугрисида у ердан хабар олинди. Бой хотин 
бир оз тинчланди: дастлаб у Герасимни дарх,ол Москвага 
к,айтариб келтиришга фармойиш бермок,чи булди, бирок,, 
кейин, менга яхшиликни билмайдиган бунак,а одамнинг 
х,еч кераги йук,, деди. Аммо шу вок,еадан кейин орадан 
куп утмай, унинг узи дунёдан утди; ворислари эса Гера­
симни эсга х,ам олмадилар, улар оналарининг боища хиз- 
маткорларини х,ам чорикор дилиб тарк,атиб юборди- 
лар.
Герасим х,ануз уз уйида оиласиз танх,о яшайди; у ав- 
валгидек соглом ва бак,увват, аввалгидек бир узи турт 
кишининг ишини к,илади, аввалгидек улугсифат ва вазмин. 
К,уни-к,ушнилар у Москвадан к,айтиб келганидан буён хо- 
тинлар билан борди-келди к,илмайдиган, х,атто уларга к,а- 
рамайдиган ва битта х,ам ит асрамайдиган булиб к,олган- 
лигини пайк,адилар. «Дарвок,е, — дейишади муждклар — 
хотинлар билан аралашмаслиги унинг бахти, аммо итга 
келганда, ит унга нима даркор! Унинг х,овлисига угрини 
буйнидан арк,он солиб судраб х,ам келтира олмайсан!» 
Сок,овнинг пах,лавонлиги х,ак,ида ана шундай гаплар юради.


БЕЖИН ŸTMIOFH
( «Овчининг хот и ра дафтари»дан.)


Июль ойининг гузал куни, яъни об-х,аво узок, вак,т бир 
к,иёмда тургандагина руй берадиган чиройли кунларнинг 
бири эди. Эрта тонгдан бошлаб кук юзи очик,; эрталабки 
шафак, унчалик к,издирмайди: у оч-к,изгиш ту еда ёйилади. 
Ь^уёш жазирама к,ургок,чи.
1
ик вак,тларидагига ухшаб к,из- 
гин ва хдроратли эмас, бурон олдидан буладигандек хира- 
цизил тусда хдм эмас, балки ёруг булиб, камбар ва узу и 
булут парчаси остидан астагина к,алк,иб чицмоада, майин 
ярк,ираб, к,изгиш-зангор булут туманлари цуйнига яши- 
ринмоеда. Узун булут парчасининг устки, нозик чети чак,- 
мок, чак,к,анда х,осил буладиган яшин изи каби ялтираб 
куринади; у кумушдек ялтирайди... Уйнок,и, шух нурлар 
яна бирдан оламга таралди, худди юк,орига парвоз к,ил- 
гандек, х,ашамат ва дабдаба билан цудратли к,уёш чивди. 
Пешинда одатда, баланд осмонда нозик ок, к,иррали жуда 
куп заррин-кулранг юмалок, булутлар пайдо булади. Улар 
тиник, сувли чук,ур зангори йилгалардан иборат чексиз 
кенг дарёдаги чочов ороллар сингари, уз жойларидан 
цузгалмай тек тургандек куринади, нарировда, осмоннинг 
уфк,к,а як,ин ерида улар бир-бирларига ёндашадилар, си- 
к,илишадилар, урталаридаги зангор ранг куздан гойиб бу­
лади; лекин уларнинг узлари х,ам осмон сингари очзангор 
тусдадир; уларнинг х,аммаси илик, нур эмиб, ёришиб кури­
нади. Осмоннинг ок,иш-гунафша туси кунбуйи узгармай, 
х,амма ерда бир хил туради: 
х.еч 
к,аерда булутлар к,уюк,-
36


лашмайди ва улар бир-бирига цушилмаганлиги учун х;еч 
цаерда момак,алдирок, кучаймайди; фак,ат баъзи ерларда 
юцоридан пастга к,араб оч-кук рангли йул-йул излар пайдо 
булади — у ерда ёмгир к,уйяпти. Кечк,урун бу булутлар 
куздан гойиб булади. Уларнинг к,орамтир ва ноаник, шакл- 
да булган энг сунггилари худди тутун сингари ботаётган 
к,уёшнинг рупарасига утиб пушти рангда бурк,ирайди; ос- 
монга тинч ва осойишта кутарилган куёшнинг худди шун- 
дай тинч ва осойишта ботган жойида — к,оронгилашаётган 
ер устида бир оз вакдтача к,изил шуъла пайдо булади, бу 
шуъла устида эх,тиёт билан кутариб борилаётган шам син­
гари астагина милтиллаб кечки юлдуз ёниб туради. Бун- 
дай кунларда х,амма ранглар тиник,-нозик ва равшан бу­
лади. Аммо куз к,амаштирадиган даражада уткир булмай- 
ди; х,амма нарсада кунгилга ором берувчи цандайдир бир 
майинлик аломатлари бор. Бундай кунларда х,аво баъзан 
жуда исиб кетади, баъзан эса, х,атто далалар к,уйнидан 
«буг» чик,иб туради: лекин шамол бу жазирама иссицни 
хдйдайди, тарк,атиб юборади ва об-х,авонинг доимийлигини 
курсатувчи шубх,асиз белги булган уюрмаларнинг баланд 
ок, устунлари дала йулларида сайр этиб юради. Цурук, ва 
тоза х,аводан эрман, урилган жавдар ва к,орабугдойнинг 
ок,имли х,иди келади, кечанинг бошланишига бир соат 
цолганда х,ам сиз х,авода намлик сезмайсиз. Дехдон гал- 
лани уриб-йигиб олиш вак,тида об-х,авонинг ана шундай 
булишини хох,лайди...
Худди шундай кунларнинг бирида мен Тула губернаси- 
нинг Черн уездида карк,ур овлаб юрардим. Мен анчагина 
парранда отиб олдим; халтам тулиб кетиб, огирлигидан 
елкаларимни к,ияр эди; лекин шафак, суниб борарди ва 
уфк, орк,асига ботган к,уёш уткир ёгдуларини сочмаса-да, 
х,амон ёришиб турган осмон цоронгилашиб, х,аво совий 
бошлади, шу вак,тда мен уйимга к,айтмок,чи булдим. Тез- 
тез юриб, узундан-узок, буталар «майдони»дан — бутазор- 
дан утдим, тепаликка чикдим, к,арасам, унг томони дуб 
дарахтзори ва нарирогида пастаккина ок, черкови булган 
узимга таниш яйлов деб гумон к,илган жойимга эмас, бал­
ки бутунлай бошда, курмаган жойларга келиб к,олибман. 
Рупарамда — пастда тор водий бор эди; туппа-тугримда 
цоматини баланд кутариб тог теракзори куринарди. Нима 
цилишимни билмай, тухтадим... «Эх,а! Жуда х,ам унг то- 
мондан юриб, бутунлай бошк,а ерга келиб к,олибман-ку», 
деб уйладим ва йулдан адашганимга узим таажжубланиб, 
тепаликдан дарров пастга тушдим. Шу онда аъзойи бада-
37


.ним бушашиб, жунжикиб кетди, узимни гуё зах бир ерт£- 
лага кириб к,олгандек х,ис к,илдим; баланд ва кдлин усгаи 
кукатлар шабнам еб, водий куйнида ок, дастур’хон каби 
ёйилиб ётарди; бу кукатлар устидан юриш вах,имали кури- 
нарди. Мен к,ийинлик билан йулимни тезгина бошк,а то- 
монга буриб, чап томондан, тог теракзори буйлаб юриб 
кетдим. Куршапалаклар урмондаги дарахтларнинг х,ара- 
катсиз учлари устида сирли равишда айланиб ва гира- 
шира ёруг осмонда пирпираб учиб юрарди; овдан кеч к,айт- 
ган царчигай уз уясига тезрок, етиб олиш учун баланддан 
укдай учиб утДи- «Мана, энди мен анави бурчакка бориб 
олсам, — деб уйладим ичимда, — дарров йулни топаман; 
бир чак,ирим йулни ортицча юриб к,уйибман-а!»
Них,оят, урмоннинг бурчагига етиб олдим, аммо у ерда 
х,еч к,андай йул йук, эди: олдимда ур°к, тегмаган аллак,ан- 
дай пакана буталар ёйилиб ётар ва улар оркдсида, узок,- 
ларда кимсасиз дала куринарди. Мен яна тухтадим. «Бу 
к,андай гап?.. Цаерда турибман?» Кунбуйи к,ай йул билан 
к,аерга борганимни эслай бошладим... «Э! Х,а, бу Парахин 
бутазори-ку! — деб юбордим ажабланиб. — Х,ув анови ку- 
ринган худди Синдеев дарахтзорининг узгинаси булиши 
керак... Мен к,андай к,илиб бунчалик узок, жойга келиб к,ол- 
дим?.. Галати-я! Энди яна унг томонга кдраб юришим 
керак».
Мен буталар орасидан унг томонга к,араб кетдим. Бу 
вак,тда к,оронги кеча чак,мок, ва момак,алдирок, билан кела- 
диган к,ора булутдек як,инлашиб келмовда эди; кечки ту­
ман билан бирга цоронгилик х;ар томондан юцорига к,араб 
кутарилгаидай ва х,атто юк,оридан пастга к,уйилгандай ту- 
йиларди. Мен, одам юрмай ут босиб кетган аллак,андай 
йул олдига чик,иб к,олдим ва шу йулдан юриб, рупарамга 
дик,к,ат билан к,араб бордим. Бутун атрофни тезда к,орон- 
гилик к,оплади, х,аммаёк,ни жимлик босди — баъзи-баъзида 
беданаларгина сайраб куярди. Енгил кднотлари билан 
эшитилмас даражада астагина ва пастлаб учиб юрган 
кичкина бир кушча узини менга уриб олишига сал к,ол- 
ди-ю, лекин х,уркиб дарров бошца тарафга бурилди. Мен 
бутазорнинг четига чикдим ва дала уртасидан, уватлар ус­
тидан секин кета бошладим. Узокдаги нарсаларни зурга 
курардим: атрофимдаги дала билинар-билинмас ок,ариб 
турарди; унинг оркдсидан, к,уюк, тутун сингари бурк,ираб, 
х,ар дак,ик,ада осмонга х,айбатли бир к,оронгилик кутари- 
ларди. Совиб бораётган х,авода к,адам товушларим яхи
1
и
38


эшитилмасди. Ок,арган осмон яна мовий рангга кира бош- 
лади, аммо бу энди тунги мовийлик эди. Унинг к,уйнида 
юлдузлар милтиллаб куринди.
Дарахтзор деб уйлаган нарсам к,ора, юмалок, бир тепа- 
лик экан. «Тавба, мен к,аерда турибман?» — д'едим яна 
овозимни чицариб ва учинчи марта тухтаб, турт оёк,ли 
махлук,ларнинг энг ацллиси булган ва инглиз итлари зо- 
тидан тарк,алган малла-човкар итим Дианкига савол наза- 
ри билан царадим. Аммо турт оёк,ли махлуцларнинг энг 
акдлиси думчасини ликиллатиб, х,оргин кузларини маъюс 
нирпиратиб к,уя к,олди-да, менга яхши маслах,ат бермади. 
Мен ундан уялиб кетдим ва к,айси томонга юриш керакли- 
ги тусатдан миямга келиб к,олгандек, жадаллик билан олга 
босдим, бир тепаликни ёкдлаб утиб, унча х,ам пастк,ам 
булмаган ва х,айдаб к,уйилган ялангликка чик,иб к,олдим. 
Шу он мен англашилмас бир кайфиятда к,олдим. Бу яланг- 
лик к,озонга ухшарди: унинг уртасида бир неча катта ок 
тош ётарди,— тошлар гуо махфий кенгаш утказмок, учун у 
ерга сурилиб боргандек туюларди, — бу жой шу кддар 
кунгилсиз, хилват ва кимсасиз эдики, унинг устидаги ос­
мон шундай мунгли ва маъюс куринардики, юрагим сик,и- 
либ кетди. Тошлар орасидан аллацандай кичкина бир жо- 
ниворнинг заиф ва мунгли овози эшитилди. Мен орк,амга 
цайтиб, тепаликка чик,иб олишга шошилдим. Х,анузгача, 
йулни топиб уйимга бориб оларман, деган умидда эдим: 
аммо энди к,аёкда бораримни билмай бутунлай адашиб 
к,олганимга к,атъий ишондим ва шунинг учун, цоронгилик 
к,уйнида куздан гойиб булаёзган теварак-атрофимдаги 
жойларнинг к,андай жой эканлигини билишга тамомила 
к,изик,май к,уйдим-да, юлдузларни мулжал к,илиб, таваккал 
билан тугрига цараб кетавердим... Оёгимни зурга судраб 
босиб, ярим соатча шундай бордим. Умрим бино булиб 
бундай кимсасиз, хилват жойларни сира х,ам курмаган 
булсам керак; х,еч к,аерда ут учк,уни куринмас ва х;еч к,ан- 
дай товуш эшитилмас эди. Кетма-кет к,ия тепаликларга 
дуч келардим, кетма-кет чексиз далалардан утиб борар- 
дим, баъзи жойларда тусатдан, буйим баравар баланд 
усган буталар олдидан чик,иб цолардим. Мен шу х,олда 
кетаётиб, эрталабгача бирор жойда тунаб к,уя к,олай, де­
ган фикр билан билмасдан бир чук,ур жар ёкдсига бориб 
|^олибман.
Жар лабига узатган оёгимни дарров тортиб олдим ва 
кечанинг гира-шира к,оронгисида пастликда катта бир во- 
дийпи курдим. Менинг ёнимда ярим дойра шаклида ок,а-


ётган кенг дарё водийнинг теварагидан айланиб ÿтapди; 
сувнинг гох,-гох, ойнадек ялтираб жилва кдлиши дарёнинг 
ок,иб турганини ^рсатарди . Мен турган тепалик пастга 
томон жуда тик жар шаклида давом этарди; унинг х,ай- 
батли к,ора суммоти мовий осмон 6ÿuLJiHFHfla ажралиб ту- 
рарди ва шундок, таккинамда, х,алиги тик жар билан 
яланглик у^ртасида х,осил б^глган бурчакда, дарёнинг хира 
ойна сингари х,аракатсиз турган жойидаги к,иргок, б$гйида, 
тепаликнинг пастга тик тушган ерида — пастда, бир- 
бирига ёнма-ён икки гулхан дип-к,изил аланга ва тутун чи- 
к,ариб ёниб турарди. Гулханлар атрофида одамлар ивирсиб 
юрар, соялар тебранар, баъзан жингалак сочли кичкина 
калланинг олдинги ярим кдсми гулхан ёругида аник, 
^ринарди...
Них,оят, мен к,аерга келиб к,олганимни билдим. Бу ÿT- 
лок, бизнинг жойларда «Бежин ÿraorn» деб донг чик,ар- 
ган... Лекин уйга цайтиб кетишнинг, хусусан, кечаси ке- 
тишнинг х,еч бир иложи üÿK, эди; чарчаганимдан оёк,ларим 
букилиб кетай деярди. Гулханлар ёнига бориб, тонг от- 
гунча ÿuia ердаги кишилар уртасида утирмок,чи бд^лдим 
(мен бу кишиларни от ва молларини сотишга х,айдаб олиб 
кетаётган йилкдчи бойлар ва уларнинг подачилари бÿлca 
керак, деб ÿйлaдим). Жардан пастга аста-секин туша бош- 
ладим, аммо осилиб тушаётганим энг суигги шохни кулим- 
дан энди куйиб юборай деб турганимда бирдан иккита 
катта ок, барок, ит цаттик, вовиллаб мен томонга чопиб 
кела бошлади. Гулханлар атрофида болаларнинг кдй-чуви 
^тар и лди ; икки-уч бола иргиб ÿpнидaн турди. Мен улар­
нинг шовк,инларига жавоб дайтардим. Улар мен томонга 
югуриб кела бошлашди ва Дианкамнинг бу ерда пайдо 
бÿлгaнигa жуда х,айрон б;улган итларини дарров чацириб 
олишди. Шундан кейин мен х,ам болалар ёнига бордим.
Мен гулхан атрофида $пгирган кишиларни, подачилар 
бу^лса керак, деб янглишган эканман. Улар к,ушни кдшлок,- 
дан келган дехдон болалари бутшб, пода к,уриб утиришган 
экан. Иссик, ёз вацтларида бизда кечалари отларни утла- 
тиш учун далага чикдриб юборадилар: бу иш отларни 
кундуз куни пашша ва 
cÿHara 
таланишдан сак,лайди. Йил- 
цини кечкурун ÿ™oK,K,a х,айдаб олиб кетиш ва эрта сах,ар- 
лаб яна олиб келиш — дехдон болалари учун катта бир 
байрам. Улар калта эски пÿcтинлapни кийиб, бошяланг 
х,олда uiÿx отларга миниб оладилар-да, оёк,-кулларини 
силкитиб, шовдин-сурон ва к,ий-чув билан отни чоптириб 
кетадилар ва от устида баландга сакраб, хурсандликдан
40


хахолаб куладилар. Уларнинг оркдсидан кучада юмшок, 
сарик, чанг уюрмаси кутарилади, от туёк,ларининг товуши 
;/чок,ларга кетади, отлар кулоцларини чимириб чопиб бо- 
радилар; энг олдинда думини диккайтириб ва чигал ёлига 
тиканак утлар илашган аллакдндай пахмок,соч малла от 
чопиб боради.
Мен болаларга йулдан адашиб к,олганимни айтиб, ён- 
ларига 
у ти р д и м . 
Болалар менинг кдерлик эканимни сура- 
дилар, кейин улар жим булдилар, четландилар. Мен улар 
билан бир оз гаплашиб 
у т и р га н и м д а н
сунг, барг ва шох- 
лари гажиб ташланган бир дарахтча тагига чузилиб, те- 
варак-атрофни томоша к,ила бошладим. Манзара ажойиб 
эди; гулхан атрофида х,осил булган юмалок,-к,изгиш ёруг- 
лик зулмат куйнида жимирлаб туради ва гуё х,аракатсиз- 
дек куринади; аланга кучайиб, гох,о шу к,изгиш ёруглик- 
нинг гардишидан тапщарига тез-тез шуълалар сочади; 
шуълалардан тарк,алган ингичка заррин нурлар толлар- 
нинг ялангоч шохларига к,адалади-да, бирдан гойиб була- 
ди; бир лах,зада узун соялар ёпирилиб чик,иб, гулханнинг 
олдигинасигача чопиб келарди: цоронгилик ёруглик билан 
курашарди. Баъзи вак,тда, яъни аланга сал пасайиб дойра 
шаклидаги к,изгиш ёруг кичрайган пайтда, х,амма ерни 
к,оплаб олган крронгилик ичидан пешонаси к,ашк,а ёки бу- 
тунлай ок, турик, отнинг калласи куриниб к,оларди, у узун 
кукатни тез-тез чайнаб бизга дивдат билан ва лекин маъ- 
носиз к,араб турарди-да, кейин яна пастга энгашиб, куз- 
дан гойиб буларди. Унинг кукатларни чайнаши ва пишк,и- 
риб куйишигина эшитиларди. Ёруг жойдан к,оронгида ни- 
ма булаётганини куриб булмайди, шунинг учун як,ин атро- 
фимизга к,ора парда ёйиб к,уйилганга ухшарди; аммо 
йироцда, уфк,к,а яцин ерларда урмон ва тепаликларнинг 
узун, цора куланкаси билинар-билинмас куриниб турарди. 
Цоронги, тиниц осмон узининг бутун гузаллиги ва мало- 
х,атини бизга чексиз баландликлардан улугворлик билан 
курсатиб турарди. Бопща х,идларга ухшамаган, кузларни 
хумор к,иладиган ёк,имли х,иддан — рус юртининг ёз кеча- 
ларидаги х,аётбахш х,идидан нафас олиб, кукрак ёцимли 
жимирларди. Х,аммаёк, деярли жимжит эди... Баъзан, 
як,индаги дарёда катта балид сувни тусатдан шапиллатиб 
уйнар ва циргокдаги к,амиш сув тулцинидан салгина теб- 
раниб аста шитирлаб 
ц у я р д и , 
холос... Гулханларда ёниб 
турган утгина чирсиллаб секин овоз чик,арардц.
Болалар ут атрофида утиришарди; мени гажиб ташла- 
моцчи булган иккита ит х,ам шу ерда эди. Бу итлар анча
41


вацтгача мендан ётсираб турдилар ва уйцули кузларини 
цисган х,олда утга бепарво к,араб, гох,-гох, ириллаб куярди- 
лар. Улар бошда ирилладилар, кейин эса ниятларига ета 
олмаганларига афсуслангандек булиб секин чийиллаб овоз 
чик,ардилар. Болаларнинг х,аммаси бешта эди: Федя, Пав­
луша, Илюша, Костя х,ам Ваня. (Узаро гапларидан улар- 
нинг номларини билиб олдим, х,озир мен китобхонларни 
улар билан таништирмок,чиман.)
Болаларнинг энг каттаси булган Федяни курсангиз, 
уни ун турт яшар, деб уйлар эдингиз. Бу — чиройли, нозик 
ва кичик юзли, жингалак малла сочли, кувнок, кузли, к,ад- 
ди-к,омати келишган бола булиб, табассумида ярим хур- 
сандлик, ярим паришонлик аломати бор эди. Унинг бой 
оилага мансублиги ва далага бирор иш билан эмас, балки 
шунчаки бир эрмак учун чикдани х,амма х,аракатларидан 
куриниб турарди. У сарик, жиякли ола чит куйлак кийган 
эди; устига ташлаб олган янги чакмончаси кичкина, тор 
елкасида тушиб кетгудай булиб зурга турарди; кук кама- 
рига сочтарок, осиб олган эди. К,унжи калта этиги отаси- 
ники булмай, узиники эди. Болаларнинг иккинчиси, яъни 
Павлуша пахмок,, к,ора сочли, кулранг кузли, кенг ёнок,ли, 
к,онсиз ок, юзли, катта ва лекин чиройли огизли, хумкалла, 
паканагина, к,упол гавдали, чутир бола эди. Бу бола 
х,ак,ик,атан х,ам хунук булса-да, менга ёк,ди: у жуда маъно- 
ли ва тугри царарди, товушида х,ам цатъият бор эди. У 
кийими билан мак,тана олмасди: кийими к,упол каноп куй­
лак ва ямок иштондан иборат эди. Учинчи боланинг, яъни 
Илюшанинг анчагина кичик, к,иргий бурунли, хира кузли 
чузинчок, юзида касалларда буладиган к,андайдир маъно- 
сиз ташвиш аломатлари бор эди: унинг к,исилган лаблари 
сира цимирламас, чимирилган кошлари ёзилмасди, у утга 
царашга ток,ат цилолмай, кузларини пирпиратиб утирарди. 
Унинг ута даражада ок,-сарик, сочлари цулогигача бости- 
риб кийиб турган тайпок, кигиз шапкаси тагидан кокил 
сингари чик,иб ётарди. Оёгида янги лаптиси1 ва янги пай- 
таваси бор эди; гавдасини уч марта айлантириб ураб олгап 
арк,он озода к,ора чакмонини тортиб, ихчам к,илиб турарди. 
Чамалаб к,аралганда, бу бола х,ам, Павлуша х,ам ун икки 
ёшдан ортик, эмас эди. Ун ёшларда булган туртинчи 
бола — Костя уйчан ва гамли царашлари билан менинг 
дик,к,атимни узига жалб цилди. Унинг олмахоиникига ух
1
Лапти — канон шиппак, 

Download 1,51 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish