Mundarija : Kirish: I – bob: Fe`l haqida ma`lumot 1 Ingliz va o`zbek tillarida fe`l 1,2



Download 358,5 Kb.
bet3/19
Sana09.06.2022
Hajmi358,5 Kb.
#647548
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19
Bog'liq
Hozirgi zam (2)

Masalan: Na o`qidi, na yozdi. Osmonda na yulduz bor, na oy bor edi.
Fe`l ish –harakatini ifodalovchi so`z turkumidir. Fe`ldan anglashilgan ish-harakat to`g`ridan to`g`ri grammatik obyektga o`tmasdan faqat grammatik subyektning o`zigagina bog`liqligini ko`rsatuvchi fe`l o`timsiz fe`l deyiladi.
Tillarning strukturasi va turidan qat`iy nazar ulardagi o`timlilik va o`timsizlik xamda nisbat kategoriyalari o`zaro bog`liq va bir-biri bilan aloqador bo`ladi.
“O`timli va o`timisiz fe`llar masalasi tarixan nisbat kategoriyasi bilan bog`liq“
deb yozgan edi akademik V.Vinogradov.O`timsizlik kategoriyasi leksika va grammatikaga ta`luqli bo`lgani uchun uni leksik-gramatik kategoriya deb ataydi. Uning leksikaga mansubligi shundaki, u leksik birliklar yordamida , ya`ni fe`lda o`z aksini topadi. O`timli va o`timsizlik kategoriyasining leksika bilan aloqasi uning semantik strukturasini belgilaydi. Ish-xarakatning gap obyektiga yo`naltirilgan yoki yo`naltirilmaganligi ushbu kategoriyasining semantik strukturasi ya`ni yunaltirilganlik yoki yunaltirilmaganlikning ifodalanishi xar xildir. Ish-xarakatning yunaltirilgan yoki yunaltirilmaganligi fe`l ma`nosiga qarab aniqlanadi. O`timli o`timsizlik sof sementik asosida ajratilib, tipologik umumiyligi bilan xarakterlanadi.Birinchi bor Xind-Yevropa tilshunosligida qo`llanilgan termenlar ko`p yillardan beri turli tillarda o`ziga xos atalgan til xizmatini o`tamoqda. Sestemasi Hind- Yevropa tillarnikiga o`xshamagan tillarda o`timli o`timsizlik kategoriyasi butunlay ifoda etilgan. O`timli, o`timsizlik kategoriyasini fe`l negizining semantik xususyatiga ko`ra aniqlanadi. Shu nuqtai nazardan u leksik kategoriya xisoblanadi. O`timli o`timsizlik obyekti bilan birikish birikmasligiga ko`ra sintaktek kategoriyadir. Fe`l- boshqaradigan nomlar fe`lning xusuyatiga qarab, turli formalarda bo`lishi mumkin. Ba`zi fe`llar mustaqil bo`lishiga qaramay obyektsiz funksiya bajarmaydi, ba`zilari esa ma`lum darajada bajaradi. Ana shu qobiliyatiga qarab, fe`llar o`timli, o`timsizga ular bilan birikadigan obyektlarga bo`linadi. O`timli fe`llar ham o`timsiz fe`llar xam otlar bilan birikib keladi.
Bu birikuv har hil bo`lsa xam marfalogik va sintaktik jixatidan bir-biri bilan bog`liqdir. Kelishik qo`shimchalarining asosiy vazifasi so`zlarni sintaktik aloqaga kiritish bo`lsada, ular bir vaqtning o`zida o`timli va o`timsizlik, vositali va vositasizlikni ham ifodalaydi. Masalan: fe`llarning vositali to`ldiruvchi bilan birikuvi o`timsizlikni ko`rsatidi. Shuning uchun fe`ldan keyin vositasiz to`ldiriuvchining bo`lishi shart. Shu nuqtai nazardan o`timsizlik va vositasizlik bir-birini mustasno etadi.
Fe`l –quyidagi hollarda obyektsiz qo`llaniladi.

Download 358,5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   19




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish