Музейшунослик indd

Kunstkamera –   bu san’at kabineti ma’nosini anglatadi. san’at  
ma’nosida insonning qo‘li bilan yaratilgan nodir namunalar tushuni-
ladi. Lekin bu yerda san’at deganda, faqat inson tomonidan yaratilgan 

---

40
noyob va nodir, tabiatdan noyob narsalar tushunilgan. kunstkamera-
ning asos bo‘lishiga sabab, insoniyatning noyob narsalarga qiziqishi 
bo‘lgan
26
. 
kunstkamera  –  nemischa so‘z bo‘lib, u tarixiy xarakterga ega 
bo‘lgan badiiy sanoat, tabiiy, ilmiy durdonalarning  kolleksiyalari 
nomini hamda ularni saqlash joylarini bildiradi. Bu yerda har xil 
ajoyibotlar, kam uchraydigan buyumlar, tarixiy shaxsga yoki hodi-
salarga asoslangan yig‘malar yig‘ilgan. XVI–XVIII asrlarda kunstka-
meralar har bir knyaz hovlisining asosiy mulki hisoblangan.  hozirda  
bu termin qoldirilgan, ilgari kunstkameralar yopilgan yoki har xil 
muzeylarga tarqatib berilgan. 
kunstkamera ko‘rinishida tashkil etilgan ilk ma’lumotlar 
1552-yilga tegishli bo‘lib, Venada vujudga kelgan va imperator Fer-
dinnans Gabsburg nomi bilan bog‘liq. Drezden  kunstkamerasi tash-
kil etilgan. saksoniyalik   kultyursi Avgust II rezidensiyasida, yozma 
ma’lumotlarga qaraganda 1565-yilda Myunxenda ham kunstkamera 
bo‘lgan ekan. Uning asoschisi Albert  Vittelsbarg (1550-1579) bo‘lgan. 
Boshqa yana shunday 2 ta kunstkameraning paydo bo‘lishi gabsburg-
lar sulolasi bilan bog‘liq. kunstkamerada faqat tabiat namunalari aks 
etadigan bo‘lsa, ularga albatta, ba’zi mamlakat hamda kontinentlardan 
turli hayvon turlari, gerbariylar olib kelingan. Tabiat namunalari ora-
sidan mamontlarning suyak qismlari, malyuskalarning chig‘anoqlari, 
kokos yong‘og‘i, turli shaklda qotib qolgan minerallar, yantar va koral, 
prematlar orasida magiyaga bog‘liq buyumlar bo‘lishi mumkin
27
. 
shunday  kunstkameradan, masalan, Rossiyada ilk kunstkamera 
Buyuk Pyotr tomonidan tashkil etilgan bo‘lib, u Gollandiyaga bi-
rinchi borishidayoq  juda  ko‘p qushlar, baliqlar  va qimmatbaho 
buyumlarni olib kelish bilan boshlangan. Bu  kolleksiya anatomik  
26
 The first treatise on museums. Samuel Quiccheberg”s inscriptiones 1565. 
2013. 34 p.
27
 The first treatise on museums. Samuel Quiccheberg”s inscriptiones 1565. 
2013. 35 p.

---

41
preparatlar va anamaliyalar bilan birgalikda Moskvadagi “Arxeatr 
Arisk” dorixonasida saqlangan. 1714-yili bu to‘plam Peterburgga 
olib kelinib, eski yozgi saroy kutubxonasida kunstkamera tashkil 
qilinadi. kunstkamera   Pyotr I  ning 1716-yilda Peterburgga qilgan 
safarida yanada boyidi. Gdanskda mineral, nodir toshlar, rakvinalar, 
Amsterdamda Ryushning  anatomik   kabinetida spirtda saqlangan  
hayvonlar, baliqlar, ilonlar, hasharotlarning to‘plamini sotib olgan. 
1718-yili Rossiyaning barcha chekkalaridan har xil arxeologik to-
pilmalarini kunstkameraga olib kelish to‘g‘risida farmon chiqardi. 
1722-yilda kunstkameraning kutubxonasi bilan birga binosi qurib 
bitkazildi. Fanlar Akademiyasini ochilishi bilan kunstkamera ham-
da kutubxona Fanlar Akademiyasiga o‘tdi. 
o‘tgan   yillar ichida kunstkameraning to‘plamlari akademiyaning 
turli muzeylariga tarqatildi. Faqatgina Buyuk Pyotr kabineti saqlab 
qolindi, bu yerda shohning kiyimlari, quroli, jihozlari, shuningdek, 
uni o‘rab turgan barcha narsalar va uning qo‘li tekkan narsalar: tokar-
lik buyumlari va dastgoh modellari va boshqalar saqlanadi. 1837-yilda 
bu to‘plam tartibga keltiriladi.1843-yilda esa kema modellari kabinet-
dan Bosh admeralikka beriladi, Pyotrning kitoblarini esa gidrografik 
depoda saqlash buyuriladi. nihoyat, 1851-yilda kabinetning barcha 
buyumlari ermitajga berilib, unda alohida bo‘lim tashkil etiladi va bu 
bo‘lim “Buyuk Pyotrning kabinetlari” deb nomlanadi.
Germaniyada san’at buyumlari bilan bir qatorda ajoyibotlar kollek-
siyalari ham yig‘ila boshlagan,  ular vunderkameralar edi
28
.