Музейшунослик indd

Uyg‘onish davri kabinet va galereyalari
1. Uyg‘onish davri tushunchasi. 
2. Uyg‘onish davri galereya va kabinetlari ilk galereya va kabinet-
larning qanday ko‘rinishga ega bo‘lganligi:
a) kunstkamera;
b) myunskamera;
d) vunderkamera;  
e) shatskamera tushunchasi.
3. Renessans xususiy kolleksiyalari.
4. “Muzey” atamasining  Renessans davrida qayta tiklanishi.
5. studiola.
 
Uyg‘onish davri  deyilgan  madaniy va ma’rifiy tafakkur yuksa-
lish davri hisoblanadi. XIV-XVI asrlarda G‘arbiy Yevropada bu davr 
boshlanib, Renessans deb atalgan.
Bu masala bilan shug‘ullanuvchi olimlar Uyg‘onish davrini o‘rta 
asrlar turg‘unligidan yangi davrga o‘tish bosqichi deb atashgan. 
G‘arbiy Yevropada uyg‘onish davri o‘z -o‘zidan yuz berib qolmagan, 
G‘arbiy Yevropa Uyg‘onish davrining asosiy belgilaridan iborat.
1–insonni ulug‘lash, uning iste’dodi, aqliy mohiyatlarini yuzaga 
chiqarish; 
2–antik davrlar (qadimgi Yunon va Rim madanyayini tiklash va 
boyitish.
Ilm-fan sohasida qo‘lga kiritilgan yutuq va buyuk geografik kash-
fiyotlar odamlarning olam haqidagi taassurotlarini o‘zgartirib yubor-
di. Ayni  paytda madaniy aloqalarni kengayishiga imkon yaratdi. 
Uyg‘onish davrining vatani Italiya bo‘ldi. Italiyaning boy savdo-
garlari manufaktura egalari, bankirlar bo‘sh vaqtlarini o‘qish va ilm 
o‘rganish bilan o‘tkazganlar. Ular kundalik hayotlarini chiroyli qi-
lishga, u dunyoning emas, bu dunyoning hayotiy ne’matlaridan bah-

---

36
ramand  bo‘lishga  intilganlar, qolaversa, ular ilm-fan va san’at ravna-
qiga homiylik qilganlar. Badavlat  kishilar mahobatli binolar qurishni 
boshlashgan,  ularning ichini suratlar, devoriy bezaklar va haykallar 
bilan bezashgan, noyob san’at asarlarini yig‘a boshlashgan.
Renessans  davri  o‘z taraqqiyotini  XV-XVI asrlar boshidan ke-
chirgan,  ya’ni madaniyat tarixida Uyg‘onish deb nom oldi.
Bu iborani Italiyalik rassom va sanatshunos Jorjo Vazari  Italiyada 
uzoq o‘rta  asrdan  so‘ng  yana qaytadan uyg‘onganligi sababli ishlat-
gan va asosan Jotto ijodiga nisbatan qo‘llanilgan edi. keyinchalik  esa  
keng mazmunni kasb etib, Italiyada, so‘ngra  Yevropaning boshqa 
mamlakatlarida vujudga kelgan. o‘rta  asrlar davridan farq qiladigan 
san’atni  ta’riflash  uchun  qo‘lanila  boshlagan.  Renessans    davri  o‘z 
taraqqiyotini Italiyada to‘liq namoyon etib, qator bosqichlarni boshi-
dan kechirdi. Bu, asosan quydagilardan iborat:
1.Uyg‘onish arafasi davri – Protorenessans  (XIII–XIV asr 2-yarmi).
2.Ilk Uyg‘onish davri – Botrachento (bu atama adabiyotlardagi 
italiyancha atama), (XV asr). 
a) Duchento – XIV asr;
b) Trachento – XV asr;
d) kvatrachento XVI asr;
e) Chinkvechento XVI asrning ikkinchi yarmi.
3. Yuqori Uyg‘onish davri (XV asrning 90-yillari,  XVI asrning 
20–30-yillari)
4. so‘nggi Uyg‘onish davri (XVI asrning ikkinchi yarmi)
Uyg‘onish davri taraqqiyoti hamma davlatlarda bir xil bo‘lmagan. 
Masalan: Germaniyada so‘nggi Uyg‘onish davri, niderlandiyada 
esa  Yuqori Uyg‘onish davri taraqqiyotini boshidan kechirmagan. 
Uyg‘onish  davri insoniyat taraqqiyotidagi muhim bosqich edi. Bu 
insoniyat shu davrgacha o‘z boshidan kechirgan hamma o‘zgarishlar 
ichida eng buyuk progressiv o‘zgarish edi. XV asrda Florensiyada 
yashab ijod etgan san’atkorlar Mozachcho, Donatello, Bruneleski va 

---

37
ularning izdoshlari o‘z ijodlarida Uyg‘onish davri san’ati prinsiplarini 
namoyon etdilar. Ilk Uyg‘onish davrida antik san’atga qiziqish yana-
da  ortdi,  hayotni  chuqur  o‘rganish  asosida  san’atkorlar  fikr  doirasi  
yanada  kengaydi  bu davrda ulkan  binolar, g‘oyat katta gumbazli va 
qator ustunli sobor, saroy va ibodatxonalar qurildi.
Renessans kolleksionerlari o‘zlarining yig‘malarini  tarqatishda 
har xil atamalardan  foydalanishgan. Bu atamalar ichida eng keng 
tarqalgani–galereya va kabinet so‘zlaridir.