Ong va xotira. Ijtimoiy va individual ong Bilish va bilim, ularning falsafiy talqini

Гипотеза – янги далилларнинг моҳиятини тушунтирувчи қонун мавжудлиги ҳақидаги асосли тахминдир.
Тамойиллар деганда, асосий назарий билим, илмий далилларни тушунтиришда дастуриламал бўлиб хизмат қилувчи раҳбар ғоялар тушунилади.
Гуссерлнинг феноменологик интуиция (редукция), Бергсоннинг интуитивизм, Фрейднинг онг ости интуицияси ва бошқа йўналишлар юзага келди. Бу мактаблар интуицияни билишнинг инстинкт, онг ости ҳодисаси, диний эътиқод ва ҳоказоларни ўзида уйғунлаштирган иррационал ҳаракати сифатида тушу-нади. Бу йўналишларнинг ўзига хос хусусияти шундаки, улар дунёни илмий билишда ақлнинг, тушунчалар воситасида тафаккурнинг ролини камситади. Тафаккур ўрнига предметни кераксиз рационалистик мулоҳазаларсиз «асл ҳолича» қамраб олиш имконини берувчи интуиция қўйилади. Бугунги кунда иррационализм ғояларини экзистенциализм, неопозитивизм ва ҳозирги замон фалсафасининг айрим бошқа йўналишлари ривожлантирмоқда. Масалан, экзистенциалист Хайдеггер фикрига кўра, «экзистенция»ни мантиқий тушуниш мумкин эмас. Ясперсда эътиқод, интуитив тарзда қараладиган мистик «ваҳий» биринчи ўринга қўйилади. Марсель «абстракциялар руҳи»га қарши аёвсиз курашни тарғиб қилади. Инглизлар Росс, Мур, Ричард моддий нарсаларни билишнинг сезги ва ақл даражаларини четлаб ўтиб, қандайдир мистик интуиция ёрдамида, бевосита билиш мумкинлигини исботлашга ҳаракат қилади.
ХУЛОСА
1.Инсон билимининг жадал суръатларда ривожланиши ижод қилишни ўрганиш вази-фасини қўяди. Ижодий фаолият ҳамда таълим методларини ўрганиш ҳақидаги фан эвристика деб аталади. Илмий давралардаги суҳбатлар, фикрлар алмашинуви, мунозаралар, муаммоли вазиятлар таҳлили – шахснинг маънавий, ижодий қобилияти ривожланишига кўмаклашади.
2. Интуиция ва ижодни формал мантиқ воситалари ёрдамида тавсифлаш мумкин эмас, бироқ эвристик методлар орқали субъектнинг истеъдоди, хотираси, зеҳни, тасаввурини сафарбар этишни талаб қилувчи янгилик устида изланишлар олиб борилади.
3. Индуктив тафаккур – ҳодисаларнинг бир қисмини ўрганиш орқали олинган билимни ҳодисаларнинг бутун туркумига нисбатан татбиқ этиш эвристик усул ҳисобланади.
Ўхшашлик бўйича тафаккур ҳам эвристик мушоҳада юритишнинг ҳақиқатга эришишни кафолатламайдиган, бироқ оддий фараз ҳам ҳисобланмайдиган усулидир.
Xulosa sifatida shuni aytib o’tishimiz mumkin-ki, kimda-kim olam va odam yaratilganligini tan olar ekan, ong xam yaratganning kudrati ekanligini tan olishi tabiiy. Ong moddiylikning miyada aks etishi deb tushunishda, uning moxiyati inson tanasi faoliyati bilan bog’lab talqin etiladi. Bilish esa insongagina xos bo’lgan shundayin ma’naviy extiyoj, xayotiy zaruriyatdir. Insoniyat ko’p asrlar davomida orttirgan bilimlarini umumlashtirib va keyingi avlodlarga berib kelganligi tufayli xam o’zi uchun kator kulayliklarni yaratgan. Inson faoliyatining xar kanday turi muayyan ilmga tayanadi va faoliyat jarayonida yangi bilimlar xosil qilinadi. Kundalik faoliyat jarayonida tajribalar orqali bilimlar xosil qilish butun insoniyatga xos bo’lgan bilish usulidir. Agar inson o’z sezgilari yordamida narsa va xodisalarning fakat tashqi xossa va xususiyatlarini bilsa, tafakkur vositasida narsa va xodisalarning ichki moxiyatini bilib oladi. Aqliy bilish esa ancha murakkab va ziddiyatli jarayondir. Aqliy bilishda narsa va xodisalarning tub moxiyatini bilish uchun ulardan fikran uzoqlashish talab etiladi. Masalan, insonning moxiyati uning sezgi a’zolarimiz qayd etadigan kelishgan qaddi-qomati, chiroyli qoshu ko’zi, ijodkor qo’li, oyoqlari bilan belgilanmaydi. Insonning moxiyati avvalo, uning aql va tafakkurga, yaratish qudratiga, mexr-shafqat xissiga, mexnat qilish, so’zlash qobiliyatiga ega ekanligida namoyon bo’ladi.
Inson o’z hayotini yashab o’tishi uchun uni hayvonlardan ajratib turadigan ong, tafakkur, bilimlar kerak bo’lar ekan. Shunday ekan, hayotimiz davomida o’qib o’rganishimiz, izlanishimiz zarur. “Beshikdan to qabrgacha ilm izla” deyishgan bobolarimiz. Mustaqil yurtimizda bilim olish uchun eng qulay shroitlar yaratib qo’yilgan. Bizning yolg’iz ishimiz esa o’qib o’rganib kelajakda bu bilimlarni albatta Vatanimiz ravnaqi yo’lida qo’llash har birimizning burchimizdir.
ADABIYOTLAR

1. 
   O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi (Asosiy qonuni), T., O’zbekiston, 1992.
   
2. 
   Karimov I.A. O’zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, siyosat, mafkura. T.:O’zbekiston, 1996.
   
3. 
   Karimov I.A. O’zbekiston XXI asr bo’sag’asida: xavfsizlikka taxdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari. - T.: O’zbekiston, 1997.
   
4. 
   Karimov I.A. Barkamol avlod O’zbekiston taraqqiyotining poydevori. T, O’zbekiston, 1997.
   
5. 
   Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. T., O’zbekiston,1998.
   
6. 
   Karimov I.A. Jamiyatimiz mafkurasi xalqni-xalq millatni-millat qilishga xizmat etsin. T.: O’zbekiston, 1998.
   
7. 
   Karimov I.A. " Donishmand xalqimizning mustahkam irodasiga ishonaman”. Fidokor, 2000 yil 8 iyun.
   
8. 
   Karimov I.A. “O’z kelajagimizni O’z qo’limiz bilan qurmoqdamiz”. T., O’zbekiston, 2000.
   
9. 
   Karimov I.A. “Milliy istiqlol mafkurasi xalk e’tiqodi va buyuk kelajakka ishonchdir”. T., O’zbekiston, 2000.
   
10. 
    Abu Nasr Forobiy.” Fozil odamlar shaxri”. T.: O’qituvchi, 1993.
    
11. 
    Osnov U. “Filosofi”. T,. O’zbekiston, 1998.