O’quv amaliyot mashg’ulotining o’qitish texnologiyasi 9 – Mavzu

Ichki sekretsiya bezlari patologiyasi
Ichki sekretsiya yoki endokrin bezlari (yunoncha endo – ichki, krino – ajrataman) deb, maxsus chiqaruv yo’llari bo’lmagan va o’z mahsulotlarini qonga, limfa va to’qimalararo suyuqliklarga ajratadigan bezlarga aytiladi.
Endokrin bezlari gormonlar ajratib, turli organlar faoliyatini qo’zg’atadi va pasaytiradi hamda turli organlar aloqadorligini sifat o’zgarishiga uchratadi. Shunday qilib, gormonlar organizm funksiyalarini boshqarishda qon, limfa, orqa miya suyuqligi va to’qimalararo suyuqliklari orqali ta’sir ko’rsatadi.
Ichki sekretsiya bezlari bir- biri bilan funksional bog’langan bo’lib, organizmning yaxlit – endokrin sistemasini tashkil qiladi. Bu o’zaro aloqadorlik quyidagicha namoyon bo’ladi: ba’zi bir gormonlar biron- bir funksiyaga qarama- qarshi ta’sir qiladi.
Qalqonsimon bez patologiyasi. Qalqonsimon bez (glandula thyreoidea) traxeya yuzasida, uning hiqildoqdan boshlanadigan joyida joylashadi. Bez ko’plab o’zaro tutashmaydigan pufakchalar – follikulalardan iborat. Follikulalar ichida yelimsimon massa ko’rinishiga ega kalloid bo’lib, kalloid tarkibida tiroksin mavjud. Qalqonsimon bez gormoni markaziy nerv sistemasining rivojlanishiga, skelet suyaklarini, jinsiy organlar o’sishini boshqaradi, oqsil, yog’ almashinuviga va oksidlanish jarayonlariga ta’sir etadi.
Qalqonsimon bez gipofunksiyasi o’sayotgan va yirik hayvon organizmida namoyon bo’ladi. Jinsiy voyaga yetmagan hayvonlarda bu bezning gipofunksiyasi patologik holat hosil qiladi va kretinizm deyiladi. Kretinizmda bosh miya o’sishdan to’xtab, boshqa barcha xildagi patologik holatlar xususiyatini belgilaydiQalqonsimon bezning giperfunksiyasida hosiln bo’lgan patologik holatga “gipertireoz” deyiladi, odamlarda esa “Bezedov kasalligi” deyiladi.
Taxminlarga ko’ra, gipertireoz bezning disfunksiyasi bilan birga kechadi, ya’ni, nafaqat, sekret ishlab chiqarish kuchayadi, balki sekret sifati o’zgarishlarga uchraydi. Gipertireoz qalqonsimon bez kalloid moddalar to’planmasdan kattalashadi (gipertrofiyalanadi), chunki bez ajratgan ortiqcha sekret qonga so’rilib ketadi. Shuning uchun ham bu kasallikni “parenximatoz buqoq” deyiladi.