Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta'lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti «muqobil energiya manbalari» kafedrasi

ENERGETIK BALANSINI TURLARI
Xoʼjaliklardagi boʼlayotgan energiya isteʼmolini analiz qilish va rejalash uchun albatta energetik balansini oʼtkazish kerak. Energetik balans bu umumlashtiruvchi xujjat va unda karxonaga kelayotgan va isteʼmol boʼlayotgan barcha yoqilgʼi va energetik manbaalarni xajmi va xarajatlarni turlari koʼrsatilgan boʼladi. Energetik balansi asosida biz har xil karxona, sex yoki uskunalarni toʼla analiz qilishimiz mumkin va energiya tejash boʼyicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish mumkin.
1-jadval.
Energetik balanslarini turlari

Energetik balansi
Tuzilish printsipi boʼyicha	Baholash printsipi boʼyicha
Sintetik, analitik, planli, normalashtirilgan, optimal	Entropik, eksergik

1-jadvalda koʼrsatilgan baʼzi bir balanslar bilan tanishib chiqamiz.
Hisobot uchun qilinadigan balanslar. Bu balanslarda haqiqatdan maʼlum bir davrda isteʼmol qilingan energiyaning xajmi va uning isroflari turlari koʼrsatiladi.
Sintetik balansi - karxonada har xil isteʼmolchilar orasidagi energiya va yoqilgʼini taqsimlanishini koʼrsatadi.
Аnalitik balansi - bu balans yordamida analitik (nazariy) usulda har xil energiya xarajatlarini aniqlash mumkin.
Planli balans - bu balansni maqsadi karxonani energiya va yokilgʼiga bor extiyojini asoslashdir.
Normallashtirilgan balans- bu balans yordamida bor texnologiyaga progressiv, yangi oʼzgartirishlar kiritish mumkin. Jumladan bekorga boʼlayotgan isroflarni kamaytirish, ish rejimini intensifikatsiyalash, yangi kam energiya isteʼmol qiluvchi uskunalarni qoʼllash.
Optimal balans- bu balans yordamida energiya taʼminotini optimal varianti va minimal kapital mablagʼlar bilan plan bajarilish yoʼli aniqlanadi.
Eksergik balans- bu balans orqali issiqlik, yoqilgʼi va energiyani bir xil koʼrsatgichlar yordamida effektiv foydalanishini aniqlash mumkin.
Energiya sarfi- bu balans orqali karxonadan olingan maʼlumotlar asosida ishchi formadagi balanslarni tuzish qulayroq. Bu balanslar yordamida karxonadagi energiya isteʼmoli koʼproq boʼlayotgan uchastkalar, tashqi tarmoqlardagi bor energiya xarajatlarini aniqlash mumkin.