O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti boshlang‘ich ta’lim kafedrasi

Tadqiqotning ilmiy yangiligi. Boshlang‘ich sinf “Ona tili va o‘qish savodxonligi” darsliklarining o‘quv lug‘atlarini yaratishning maqsad va vazifalari, avvalo til ta’limiga qo‘yilgan Milliy o‘quv dasturi talablaridan kelib chiqadi. Ana shunday muhim talablarning bir ko‘rinishi nutqiy kompetensiyalari to‘liq shakllangan, mustaqil fikrlay oladigan, nutq va muloqat madaniyati, og‘zaki va yozma nutqi rivojlangan savodxon shaxsni kamol toptirishdir. Oddiy lug‘atlarga nisbatan rasmli lug‘at o‘quvchilar uchun katta qulayliklarga ega. Chunki unda so‘z ma’nolarini o‘qishdan tashqari ko‘rib eslab qolish imkoniyati ham mavjud. Agar lug‘atda so‘z ma’nolarini o‘qish, anglashdan tashqari ularning izohi bilan tanishish va misollar yordamida jonliroq tasavvur qilish imkoni bo‘lsa, bu-ko‘pgina qulaylik va afzalliklarni yuzaga keltiradi.
Tadqiqotning asosiy masalalari . Milliy dastur oldiga qo‘yiladigan asosiy talab, avvalo, o‘quvchini o‘z fikrini og‘zaki va yozma shaklda savodli bayon qila olish, o‘zgalar bilan turli nutqiy vaziyatlarda muloqot yurita olishga o‘rgatish, ya’ni nutqiy savodxonlikni shakllantirishdan iborat. Tilning leksikografik tavsifi obyektining murakkabligi va ko'p o'lchovliligi bilan izohlanganligi sababli boshlang’ich sinflarda so’z boyligini oshirishning asosiy masalalari quyidagilar ko’rinadi:
- o‘quvchilar faoliyatida muhim jihat fikrlay olish, ifodalangan fikrni anglash va o’z fikrini savodli, mantiqiy izchillikka rioya qilgan holda bayon eta olishga o’rgatish;
- o‘quvchilarning tilni o‘rganish tizimi tilning barcha tomonlarini, ya’ni fonetikasi, leksikasi, so‘z yasalishi va grammatikasining o‘zaro ichki bog‘lanishi bilan tanishtirish;
- boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini mustaqil fikr egasi, erkin va ijodkor shaxs sifatida tarbiyalash;
- til imkoniyatlaridan to‘g‘ri, aniq, o‘rinli va unumli foydalanish ko‘nikma va malakalarini hosil qilish, mantiqiy - ijodiy tafakkurni rivojlantirish, kommunikativ savodxonlikni oshirish; o‘quvchi shaxsini ma’naviy va zamonaviy rivojlantirishdir;
- lug‘atlardan to‘g‘ri va o‘rinli foydalanish uchun o‘quvchilarda zarur malakalarga ega bo‘lish;
- o‘quvchi so‘z boyligining holati so‘zlarni o‘rnida qo‘llash masalasi kabi muhim omillar fikr va nutq birligini ta’minlash;
- rasmlardan so‘z tanlashda, so‘z birikmalari va gaplar qurishda, ijodiy diktantlar yozishda, og‘zaki va yozma matnlar tuzishda, insho o‘tkazishda keng foydalanish;
- elektron o‘quv lug‘atlar o‘quvchilarning ma’naviy dunyosi boy, fikrlash qobiliyati kuchli, nutqi ravon va go‘zal bo‘lishini ta’minlash.