O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi valeologiya asoslari

Samagon ishlab chiqarish va ichish jinoyat
Etil vino spirti (alkogol), aroq, konyak, vino, portveynlar, rom, brendi, viski, shampanskiy, samagon, musallas, pivo va boshqa tarkibida etil spirti tutuvchi ichimliklar alkogolli ichimliklar hisoblanadi.
Alkogolli ichimliklar tayyorlashda, ayniqsa samagon tayyorlash jarayonida bir qancha zaxarli moddalar paydo bo’ladi. Ularni «sivush moylari» deyiladi. Ular vino spirtiga nisbatan 19 marta zaxarlidir. Samagon tarkibidagi furfurol va piridinlar 33 marta zaxarli. Piridindan ozginasini ekspermental hayvonning terisi ostiga yuborilsa, bo’shashtirib o’ldiradi. Bulardan tashqari samagon tarkibida atsetaldegid, trimetilamin, oltingugurt, turli xildagi kislotalar, og’ir metallarning tuzlari, metil spirt va boshqa organik zararli kimyoviy moddalar bo’ladi. Metil spirti ko’zni mutloqo ko’r qilib, zaxarli ta’sir qilib, albatta o’ldiradi. Organizm bunday zaxarli moddalarga o’ta sezuvchan bo’ladi. Spirt teri va shilliq pardalarni ta’sirlantiradi, yog’larni eritadi, suvsizlantiradi, terida bug’lanish tezlashib, odam sovuqqotadi, titraydi. Qon tomirlarni toraytiradi, yurak urishini tezlatadi.
Spirt organizmning barcha tizimlari va a’zolariga (organlariga) va ularning to’qima-hujayralariga zararli ta’sir etadi va u tuxum hamda spermatazoidlarga ham salbiy ta’sir ko’rsatadi. Natijada impotentsiya va bepushtlikka olib keladi.
SPIRT HUJAYRA VA PROTOPLAZMA UCHUN ZAHAR
Spirt hujayra va to’qimalarni suvsizlantirib, yog’larni eritgani va oqsillarni ivitgani uchun to’qimalar zichlashib qoladi. Natijada uning burishtiruvchi ta’siri seziladi. Hazm yo’llari va organlarning shilliq pardalarini ta’sirlantiradi, nafasni reflektor yo’l bilan kuchaytiradi, tomirlarni toraytiradi, qon bosimini o’zgartiradi va yurak ritmini ham o’zgartiradi.
Sof spirt protoplazmaga ta’sir etib, uni falajlaydi va o’ldiradi. Bakteriyalarning o’sishini to’xtatadi va yuqori kontsentratsiyada o’ldiradi. Shuning uchun ham meditsinada antiseptik va dezinfektant sifatida, jarrohlikda qo’lni tozalash uchun 70% ligi va jarrohlik asbob-uskunalarni dezinfektsiya qilishda 96%-ligi ishlatiladi. Alkogol eng avvalo bosh miya po’stlog’iga (nerv hujayralariga) ta’sir etib, uning faoliyatiga zararli va zaharli ta’sir etadi.