O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi namangan davlat universiteti fiziologiya va valeologiya asoslari kafedrasi valeologiya asoslari

Valeologiya - faqat inson salomatligi haqidagi fan bo‘lib qolmasdan, baxtli
bo‘lib yashash, har bir insonning mohiyatiga singdirilgan imkoniyatlarni ro‘yobga
chiqarish yo‘llari to‘g‘risidagi hayotiy fan hamdir. Valeologiya - integral ilmiy manba sifatida o‘z maqsadiga erishish uchun anatomiya, fiziologiya, gigiena, immunologiya kabi fundamental ilmlarni o‘rganish bilon bir qatorda, inson ijtimoiy-ma‘naviy hayotining asoslarini o‘z ichiga oladigan falsafa, sotsiologiya, madaniyashunoslik, psixologiya, etika va shu kabi qator ilmlarni ham o‘rganishni,hamda ularning yutuqlaridan foydalanishni maqsad qilib qo‘yadi. Chunki, inson faqat o‘zining jismoniy imkoniyatlarini rivojlantirish va ishga
solish bilan o‘zining mohiyatini ro‘yobga chiqara olmaydi, buning uchun o‘zidagi
ma‘naviy–ruhiy imkoniyatlarini ham rivojlantirishi va ishga solishi lozim. Ko‘rinib
turibdiki, valeologiya tor ma‘nodagi – hayot haqidagi fan bo‘lib, o‘z zimmasiga
barcha odamlarga (birinchi navbatda yoshlarga) hanuzgacha birorta o‘quv dargohida mukammal o‘qitilmaydigan hayot haqidagi bilimlarin berishni maqsad qilib oladi. Rossiyalik akademik V.P.Kaznacheev (1997): shaxs va organizmning
shakllanishini – “valeologik jarayon” deb bahalaydi.

U inson salomatligiga yangicha xolistik nuqtan nazardan yondashib, organizmni tabiyatning ajralmas bo’lagi, Erdagi evolyutsion taraqqiyotning joyli, mutloqo sog’lom va oliy donishmandlikdan iborotdir deb aytadi. Uning fikricha inson organizimining turli xil kasalliklarga chalinishi yashash faoliyati davomida o’zi yo’l qo’yadigan turli xil antropogen zo’ravonliklari, ayniqsa zararli odatlar og’ushiga kirib qolishi bilan bog’langan.

1.3. Valeologiya fanining tekshirish usullari
Valeologiya fan sifatida ilmiy tadqiqot ishlarini olib borishda sotsiologik
tekshiruvlarda hamda sog‘lom turmush tarzini shakllantirishni amaliy jihotdan tashkil etishda va boshqarishda,gigiena, sanitariya statistikasi, sotsiologiya va shu kabi boshqa fanlarning tekshirish usullaridan foydalanadi.
Budan ko‘zlagan maqsad, ijtimoiy voqea va hodislarni shuningdek, salomatlikning turli ko‘rsatkichlari o‘rtasida o‘zaro dialektik aloqadorlik va bog‘liqlikni aniqlash, oqibatlarini keltirib chiqaruvchi sabablarni bilib olish, jumladan, odamlar zararli odatlarning salbiy tomanlarini bilgani holda, nima uchun nosog‘lam turmush tarzida yashashlarining tub mohiyatiga etib borishdir. İjtimoiygigienik tadqiqotlarda statistika usuli keng qo‘llaniladi. Bu usul quyidagi bosqichlarni
o‘z ichiga oladi: