|
3.1.1. Tibbiyot muassasalari va loyihalar soni ,umumiy chiqindilar soni
Samarqandda 586 ta xususiy tibbiyot muassasalari faoliyat ko‘rsatmoqda. Xususiy sog‘liqni saqlash tizimini yanada rivojlantirish, aholi uchun ixtisoslashtirilgan tibbiyot xizmatlaridan foydalanish imkoniyatini oshirish, xususiy tibbiyot tashkilotlarining investitsiyaviy faolligini yaxshilash, ularni zamonaviy texnologiyali asbob-uskunalar va butlovchi qismlar bilan jihozlash, shuningdek, tibbiyot turizmini rivojlantirish uchun qulay shart-sharoitlar yaratish maqsadida davlat rahbari tomonidan “Sog‘liqni saqlash sohasida xususiy sektorni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori tasdiqlangan.Mazkur qarorda berilgan topshiriqlar ijrosi Samarqand viloyatida ham amalga oshirilmoqda[21].
Bugungi kunda viloyatda 586 ta xususiy tibbiyot muassasalari faoliyat ko‘rsatmoqda. Ularning 491 tasi ambulator va 95 tasi statsionar sharoitda faoliyat yuritib, 3676 ta o‘rin-joy bilan ta’minlangan[38].
2020-yilning yanvar-iyun oylarida viloyatda jami 20 ta yangi xususiy tibbiyot muassasalari tashkil etildi. Shundan, 6 tasi statsionar, 14 tasi ambulator hamda 3 ta muassasa o‘z faoliyatini kengaytirib, jami 146 ta yangi ish o‘rinlari yaratilgan.Xususiy sektorda 7019 nafar tibbiyot xodimlari faoliyat olib borib, ularning 2318 nafarini shifokor va 4701 nafarini o‘rta tibbiyot xodimlari tashkil etadi.
Ayni vaqtda, butun dunyoda va umuman O'zbekistonda tibbiy chiqindilar muhim muammo hisoblanadi. Umuman olganda ularning oqimi (maishiy chiqindilarga qaraganda) yiliga nisbatan 125 ming tonnani tashkil etadi. Biroq, bu chiqindilar infektsiya, kasallik va atrof muhitni ifloslanishiga olib kelishi mumkin [1]. Hozirgi vaqtda 2019-yilgi Covid-19 pandemiyasi paytida ularning soni, shubhasiz, bir necha o'n ming tonnaga ko'paygan. Umuman olganda, ular infektsiyaning tarqalishi xavfini keltirib chiqaradi, epidemiologik vaziyatni yomonlashtiradi va atrof-muhitning doimiy ifloslanishiga olib keladi. 1979-yilda Jahon sog'liqni saqlash tashkiloti (JSST) tibbiy chiqindilarni xavfli deb tasniflagan va ularni qayta ishlash bo'yicha maxsus xizmatlarni yaratish zarurligini ko'rsatgan edi. 1992-yilda Bazel konventsiyasiga binoan (Shveytsariyada) 45 turdagi xavfli chiqindilar ajratildi, ularning ro'yxati klinik chiqindilar tomonidan yig’iladi.O'zbekistonda tibbiy chiqindilarni boshqarish muammolari, shu jumladan yig'ish, saralash, zararsizlantirish, tashish va qayta ishlash tizimi sxemalari va metodikalarini ishlab chiqish bosqichida edi va hozirgi kunda bu ishlar ancha o’rnidan qo’zg’aldi. Ta'kidlash joizki, faqat 2007-yil 1 yanvar holatiga ko'ra, O'zbekistonda 3406 chiqindilarni yoqish moslamalari mavjud bo'lib, faoliyat ko'rsatayotgan sil kasalxonalaridan faqat ikkitasi Toshkent va Nukusda kuydirish pechlari bilan ta'minlangan edi. Xuddi shu davrda, ya'ni. 2004-yildan 2007-yilgacha Samarqand viloyatida 335-432 birlik muffil pechlari bilan 101,2 - 119,8 tonna tibbiy chiqindilar olib tashlandi [1].
Hozirgi kunga qadar 6 ta tibbiy shifoxonada (shifoxonadan Samarqandda mavjud 20 ta) tibbiy chiqindilarni ishlab chiqarish va yo'q qilish bo'yicha tahlillar o'tkazilib, ular tibbiy muffel pechlarida 12000C da yoqib yuborilgan.
Ma'lum qilinishicha, ayni paytda respublikada 13 ta sanitariya jihatidan tozalashga ixtisoslashtirilgan davlat unitar korxonalari hamda ularning tuman va shaharlardagi 174 ta filiali, shuningdek, «Maxsustrans» DUK hamda 101 ta xususiy korxonalar faoliyat yuritmoqda.
Prezidentning 2019-yil 17-apreldagi qarori bilan, «2019–2028-yillarda O‘zbekistonda chiqindilar bilan bog‘liq ishlarni amalga oshirish strategiyasi» tasdiqlangan. Unda,chiqindilarni qayta ishlashning samarali va zamonaviy tizimini yaratish ko‘zda tutilgan.
Shu bilan birga, chiqindilarni olib chiqib ketish tariflari iste'molchilar tomonidan chiqindilar saralab yig‘ilganini inobatga olib, pasaytirilgan holda belgilanadi.
Saralangan chiqindi turi, xususan keng tarqalgan plastikni qayta ishlash muhim ahamiyatga ega. Plastikdan granula olinib, ikkilamchi xomashyoga aylanadi. Mazkur xomashyodan ko‘plab mahsulotlarni ishlab chiqarish mumkin.
Xususan, O‘zbekistonda «Sanfa Producs» kompaniyasi – birinchilardan bo‘lib klaster tizimi asosida plastik chiqindilarni qayta ishlab, tayyor mahsulot ishlab chiqarib, ekspertga qo‘ygan kompaniyalardan biri.
Hozirgi kunda mazkur kompaniya bir yilda 2000 tonna plastmassa idishlarini qayta ishlash natijasida linoleum uchun asos, avtoyo‘llar, gidroinshootlarning qurilishi uchun zarur geotekstil, polimer geomembrana, yengil sanoat uchun sintepon va boshqa mahsulotlarni ishlab chiqarmoqda.
Shunday korxonalardan yana biri – Surxondaryo viloyatida joylashgan «BioTexno Eko» korxonasi bo‘lib, yillik quvvati 180 000 tonna, bir sutkada 500 tonna maishiy chiqindilarni saralab qayta ishlaydi. Selofan, plastik, plastmassa kabi maishiy chiqindilardan granulalar, polietilen quvurlarni ishlab chiqaradi.
Maishiy chiqindilar butun dunyoda arzon xomashyo hisoblanadi. Rivojlangan mamlakatlar tajribasi uning 85 foizini qayta ishlash mumkinligini ko‘rsatmoqda.
Shimoliy Yevropa mamlakatlarida allaqachon chiqindilarni alohida yig‘ish yo‘lga qo‘yilgan, natijada qog‘oz, plastik, alyuminiy kabi xomashyoning katta qismi qayta ishlashga yuboriladi.
«Mamlakatimizda chiqindilarni saralab yig‘ish jarayonlariga butunlay o‘tishga qancha vaqt ketishini aytish murakkab bo‘lsada, asosiysi O‘zbekiston bu boradagi qadamlarini tashladi. Ayni damda Toshkent shahrida mazkur jarayon uchun zarur sharoitlarni yaratish ishlari boshlandi. Majoziy ma'noda chiqindilar ikkinchi hayotga ega bo‘lmoqda»[25].
Yevropa Ittifoqi va Fransiya taraqqiyot agentliligi 10 iyul kuni Samarqandda tibbiyot chiqindilarini xavfsiz usulda yo‘q qilish loyihasi uchun 1,5 mln yevro miqdorida mablag‘ ajratilishini ma’qulladi. Bu haqda agentlik matbuot xizmati “Gazeta.uz"ga xabar qildi.
Mablag‘lar Samarqanddagi chiqindilarni boshqarish operatori — “Maroqand Obod” davlat korxonasining COVID-19 sharoitida harakatlar rejasiga yo‘naltirildi.
Loyiha doirasida Samarqand shahrida tibbiyot chiqindilarini boshqarish takomillashtirilib, shahardagi qattiq chiqindilarni yig‘ish va olib chiqish bilan shug‘ullanuvchi xodimlar xavfsizligi ta’minlanadi.
Tadqiqot uchun material Samarqand shahri va uning atrofidagi 2020-yilda to'plangan va 2018-2021-yillarga mo'ljallangan Samarqand viloyati ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish boshqarmasidan olingan ma'lumotlar xizmat qildi
Samarqand shahrida 2018-2021-yillarda tibbiy chiqindilar to'g'risidagi ma'lumotlarni tahlil qilish natijasida 2018-yilda sil kasalligiga qarshi kurash bo'yicha viloyat kasalxonasida 650 o'rinli, hosil bo'lgan chiqindilar hajmi to'g'risidagi barcha ma'lumotlar, shuningdek nodir va yuqumli chiqindilarda va o'tkir va inventarizatsiya uskunalarining og'irligi 305,845 tonnadan 11,841 tonnagacha va 0,438 kg dan oshdi va aksincha, 2019-yilda 160 yotoqli viloyat kardiologik dispanserida ushbu ma'lumotlar deyarli 1,5 baravar ustun keldi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
