O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti

1.2.1-rasm. Samarqand viloyati hududi xaritasi




1.2.2-rasm. Samarqand viloyat tumanlari hududi xaritasi

Urgut Sаmаrqаnddаn tахminаn 50 km jаnubi shаrqdа, Qаshqаdаryo vilоyati chеgаrаsidа jоylаshgаn shаhаr. Urgutdа bir nеchtа gilаm fаbrikаlаri, tаbаk-fеrmеnt vа shifеr zаvоdlаri fаоliyat yuritаdi. Sаmаrqаnd vilоyatining eng yirik shаrq bоzоri shu shаhаrdа jоylаshgаn.

Tabiati. Samarqand viloyati Pomir-Olay togʻlarining gʻarbiy chekkasida, Zarafshon daryosining oʻrta qismida joylashgan. Relyefi, asosan, kenglik boʻylab choʻzilgan va shimoldan Turkiston togʻ tizmalarining tarmoqlari (Nurota togʻi, balandligi 2169 m), Oqtogʻ, 2003 m, janubdan Zarafshon tog’ tizmalari bilan oʻralgan Zarafshon daryosi vodiysidan iborat. Vodiy sharqdan (750—800 m) gʻarbga qarab (350 m) pasayib boradi. Vodiydan shimolga va janubga tomon qiya tekisliklar joylashgan va tog’larga yaqinlashganda adirlar boshlanadi. Zarafshon tizmasi (gʻarbiy qismi) janubda Qashqadaryo viloyati bilan boʻlgan chegara boʻylab choʻziladi. Bu tizma (2388 m), asosan, paleozoyning kristalli slaneslari va ohaktoshlaridan tarkib topgan. Gʻarbga tomon tizma astasekin pasayadi va Kattaqoʻrgʻon janubda pastbaland tepaliklardan iborat tekislik bilan qoʻshilib ketadi. Asosan, qumtosh, slanes va magmatik jinslardan tashkil topgan Nurota togʻi bir nechta yirik orografik birliklarga parchalanib ketgan. Foydali qazilmalardan oltin, kumush, volfram rudasi (Ingichka), flyuorit, kvars, ohaktosh, granit, mergel, gips, bentonit gili, abraziv materiallar, mineral boʻyoklar, marmar (Omonqoʻton, Gʻozgʻon, Jom), korund konlari (Nurotaning janubiy sharqida); mineral buloqlar bor.
Iqlimi kontinental, quruq iqlim. Bulutli kunlar kam boʻladi. Tekisliklarda qish iliq. Yanvarning oʻrtacha harorati shimolda -2°, togʻlarda -4,8°. Yozi issiq. Iyulning oʻrtacha harorati 25,9° - 27,8°, eng past harorati -32°, eng yuqori harorati 42° (Kattaqoʻrgʻon). Oʻrtacha yillik yogʻin 282-459 mm. Yogʻinning 80% qish va bahorda yogʻadi. Qor 16-20 kungina saqlanadi. Vegetatsiya davri 324-334 kun. Baland koʻtarilgan sari harorati pasayadi. Iqlim sharoiti va sug’orish Samarqand viloyatida paxta, tamaki, shaftoli, oʻrik, uzum, anjir, anor yetishtirish uchun qulay.