O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat transport universiteti «Buxgalteriya hisobi va audit» kafedrasi

1.Bob
.
 “Temir yo‘l transportida moliyaviy hisob va hisobot” fanining 
predmeti va metodi 
1.1.Temir yo‘l transportida moliyaviy hisob va hisobotning 
konseptual asoslari. 
Xisobot ma’lumotlari ma’lum bir davrda erishilgan xakikiy natijalarni aks 
ettiradi, uning asosiy kismi buxgalteriya xisobida kursatiladi. Xozirgi paytda 
barcha iktisodiy axborotning deyarli 34 kismini buxgalteriya xisobi beradi. 
Temir yo‘l trasportida buxgalteriya xisobini shunday tashkil etish lozimki, 
u iktisodiy ma’lumotlar tizimini iloji boricha tula aks ettirishni ta’minlashi kerak. 
Temir yo‘l transportida mliyaviy hisob va hisoboti xar kanday tizimda xam 
kuyidagi uchta funksiyani bajaradi 1) axborot berish, 2) nazorat kilish, 3) 
boshkaruv echimlarini ishlab chikish. Bu funksiyalarni bajarishda buxgalteriya 
xisobi xar xil usullar, texnika va shakllardan foydalanishi mumkin. 
Temir yo‘l transportida moliyaviy hisob va hisoboti iktisodiy adabiyotlarda 
ma’lum xujalik sub’ekti tugrisidagi moliyaviy axborotni ulchash, ishlash va 
topshirishni amalga oshirish tizimi deb xam ta’riflanadi. 
Buxgalteriya xisobi xujalik faoliyati bilan karorlar kabul kiluvchilar 
urtasida aloka boglash uchun xizmat qiladi
1
. 
Temir yo‘l transportida moliyaviy hisob va hisobotning vazifalariga 
kuyidagilarni kiritish mumkin: 
- asosiy fondlar, ishlab chiqarish zahiralari, pul mablaglarining kelib 
tushishi va ularning xarakatini tula va o‘z vaktida aks ettirilishini ta’minlash; 
- maxsulot (ish, xizmatlar) ishlab chikarish, ularni sotish, mexnat 
unumdorligi, foyda, rentabellik, mexnat xaki fondi, kapital sarflar, byudjet va 
boshka tashkilotlar bilan xisoblashish va boshka ko‘rsatkichlar buyicha rejaning 
bajarilishini anik aks ettirish, kuzatish va ularning natijalarini topish; 
- temir yo‘l trasporti va uning ayrim bulimlaridagi ishlab chikarish, 
kurilish-montaj va boshka ishlar bilan boglik xarajatlarni tula aks ettirish, nazorat 
1
Эргашева Ш “Бухгалтерский учёт” Т.; Молия 2010 й. 520 бет

---

6
kilish xamda ishlab chikarilgan maxsulot, bajarilgan ish va xizmatlarning iktisodiy 
jixatdan asoslangan xisobot kalkulyasiyasini tuzish; 
- temir yo‘l trasporti va uning ayrim bo‘limlarining raxbarlarini
moliyaviy-xujalik faoliyatining barcha bulinmalariga doir to‘la va anik iktisodiy 
axborot bilan tezlikda ta’minlab turish; 
- ta’sischilar, aksiyadorlar, sarmoya egalari, yukori tashkilot, moliya, solik, 
statistika va boshka buxgalteriya xisoboti ma’lumotlaridan foydalanuvchi 
tashkilot va shaxslarga o‘z vaktida topshirish uchun anik xisobotlarni yaratish; 
- boshkaruv karorlarini iktisodiy jixatdan asoslab berish uchun 
umumlashtirilgan axborotning tartiblashtirilgan okimini taminlash; 
- to‘la xujalik xisobini sub’ekt mikyosida xamda uning ayrim ishlab 
chikarish bulinmalari va brigadalarida joriy etish va mustaxkamlash; 
- temir yo‘l trasporti mablaglaridan to‘la va unumli foydalanish, undagi 
mulklarning butligini ta’minlash, iqtisodiy tejash tartibiga rioya qilish, sub’ekt 
jamoasining ijtimoiy-iktisodiy rivojlanishini jadallashtirish ustidan nazorat yuritish 
uchun tegishli axborotlar bilan ta’minlash.