O'zbekiston respublikasi prezidenti huzuridagi davlat va jamiyat qurilishi akademiyasi

HAQIDA IKKI OG‘IZ SO‘Z
« 0 ‘zbekistonning yangi tarixi» xalqimiz va mamlakatimizning 
ko‘hna va boy tarixini chuqur o ‘rganish hamda haqqoniy tahlil qilish 
y o iid a qo‘yilgan dastlabki qadamdir. Bu kitobning yozilishida 
Yurtboshimiz Islom Karimovning: «Tarixga murojaat qilar ekanmiz, 
bu xalq xotirasi ekanligini nazarda tutishimiz kerak. Xotirasiz bar- 
kamol kishi boim aganidek, o ‘z tarixini bilmagan xalqning kelajagi 
ham b o im ay d i» 1, - degan so‘zlari dasturilamal bo‘lib xizmat qildi. 
Shuni alohida ta’kidlamoqchimizki, katta va ko‘p yillik boy o ‘tmi- 
shimizni yangi davr tarixidan - chor Rossiyasi mustamlakachiligi, 
sho‘rolar diktaturasi va milliy mustaqillikka erishganimiz (1991 yil 
31 avgust) davri tarixidan boshladik. Bunda qadimgi davr va o ‘rta 
asrlar tariximiz yozilmasa kerak, degan xayolga bormaslik lozim. 
Hammasi tarixiy haqiqat nuqtai nazaridan yoziladi, albatta. Chunki 
mamlakatimizning tarixi boy va ko‘hna. U jahon sivilizasiyasi 
o ‘choqlaridan biridir. Hududimizda, manbalaming guvohlik berishi­
cha, birinchi inson bir million yil avval paydo b o ‘lgan. Bu o ‘ziga 
xos tarixni o ‘rganmay b oiadim i? 0 ‘zbekiston tarixini mukammal va 
yaxlit o ‘rganishga ikkita sabab bor. Birinchidan, tariximiz ilgari 
hukmron g ‘oya ta ’sirida yozilgan; ikkinchidan, qadimiy manbalar 
ko‘p hollarda xaspo‘shlab o ‘tilgan, b o ‘lib o ‘tgan hodisa va voqealarga 
bir taraflama yondoshilgan. Shu sabablarga ko‘ra, ko‘p voqea va 
hodisalar sayoz yoritildi, hatto yoritilmay qoldi. K o‘rib turibsizki, 
qadimgi va o ‘rta asrlar tarixini yana bir bor sinchiklab o ‘rganib 
chiqish, o ‘rganganda ham o ‘sha zamonlarda yozilgan tarixiy asarlar 
va hujjatlar asosida tadqiq qilishga to ‘g ‘ri keladi
Yangi tarixni avvalroq o ‘rganish va yozishdan k o ‘zlangan 
maqsad butun tariximizni, qadimgi va o ‘rta asrlar tarixini ilmiy- 
ob’ektiv o'rganish va to ‘g ‘ri yoritishni boshlab beradi, degan umid- 
damiz.
1 
Karimov I.
0 ‘zbekistonning o 'z istiqlol va taraqqiyot yuli. Т.: 0 ‘zbekis- 
ton, 1992, 71-bet.
3
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

« 0 ‘zbekistonning yangi tarixi» ilmiy-ommabop uslubda, Islom 
Karimov ta ’limotiga asoslangan holda hamda tarixiy manbalar: asl 
hujjatlar, esdaliklar, qo‘lyozma asarlar va o ‘sha davr tarixiga oid, 
shuningdek, mustaqillik davri adabiyotlari asosida yozildi.
Shu o ‘rinda Prezident I.A.Karimov «Haqqoniy tariximizni bar­
po etish ishini nimadan boshlash lozim?» degan savol qo‘yib, unga 
javob berar ekan, «Avvalo, ko‘p ming yillik boy o ‘tmishimizni tadqiq 
etishning yaxlit konsepsiyasini, y a ’ni dasturini, ilmiy izlanishlar- 
ning uslubini»1 aniqlashdan, tarixiyligini ta ’minlashdan boshlash 
lozimligini uqtiradi. Demak, kitoblami yozishda tarixiylik, vorisiy- 
lik va uzviylik tamoyillariga amal qilindi.
« 0 ‘zbekistonning yangi tarixi» uch kitobdan iborat.
Birinchi kitobda Turkiston o ‘lkasining chor Rossiyasi mus- 
tamlakasiga aylanishi, uning sabablari, mustamlakachilik tuzumining 
Turkiston xalqlari boshiga solgan zulmu bedodliklari atroflicha 
yoritiladi. Bu borada, xususan, quyidagi to‘rt masalaga to ‘xtalib 
o ‘tiladi:
1. Chor Rossiyasi bosqini arafasida o ‘zbek xonliklari (Q o‘qon 
xonligi, Buxoro amirligi, Xiva xonligi)dagi mavjud ijtimoiy-siyosiy 
vaziyat.
2. 0 ‘rta Osiyo xonliklarining Rossiya tomonidan istilo 
etilishi.
3. Chor Rossiyasining Turkistonni iqtisodiy-siyosiy, madaniy- 
m a’naviy jihatdan t o i a mustamlakaga aylantirish uchun tutgan 
siyosati va uning ayanchli oqibatlari.
4. Turkiston o ik a sid a milliy davlatchilikni tiklash va istiqlolga 
erishish uchun olib borilgan kurashlar, xalq harakatlari, jadidchilik- 
ning dastlabki qadamlari.
« 0 ‘zbekistonning yangi tarixi»ning ikkinchi kitobida mam- 
lakatimizning sho‘rolar tuzumi (1917-1991) davri tarixi tarixiy 
manbalar va yangi tadqiqotlar asosida, xolisona bayon qilinadi. 
Kitobda asosan quyidagi masalalar tahlil qilinadi:
1. 
Bolsheviklaming m ash’um oktyabr (1917) to ‘ntarishidan 
so ‘ng Turkiston xalqlarining milliy-ozodlik va istiqlol uchun olib 
borgan kurashini bo ‘g ‘ib tashlashga qaratilgan siyosati hamda 
mustabid sho‘ro diktaturasi o ‘matilgandan keyin soxta davlatchilik 
faoliyati; mulkdorlar sinfi va mulkga egalik qilish tuyg‘usini 
y o ‘qotishga qaratilgan faoliyati; 0 ‘zbekistonda amalga oshirgan
1 
Karimov I.
Tarixiy xotirasiz kelajak yo‘q. Т.: «Sharq», 1998, 30-bet.
4
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

qatag‘onlik va sovet Rossiyasining Turkistonni paxta va umuman 
xom ashyo manbaiga aylantirishi.
2. Markazning 0 ‘zbekistonni umumbashariy qadriyatlardan 
chetlatishi, uning tabiiy va madaniy boyliklarini ayovsiz talashi, 
paxta yakkahokimligini kuchaytirib, mamlakatni og‘ir ekologik 
ahvolga tushirib qo‘yishi va buning oqibatlari.
3. Marksizm-leninizm ta ’limoti va kommunistik mafkura ta- 
moyillari, g'oyalari va bayrog‘i ostida 0 ‘zbekistonda barpo etilgan 
«sosialistik jamiyat», uning manfaat hamda asl maqsadi. Shu bilan 
birga, sho‘ro tuzumi davrida faoliyat ko‘rsatgan davlat va jamoat 
arboblari, ilm-fan va madaniyat namoyandalarining ijtimoiy-siyosiy 
va ilmiy-adabiy faoliyati, ulaming mamlakat va xalq oldidagi 
xizmatlari va shaxsiy fojialari.
4. SSSRning tanazzulga uchrashi mantiqan va tarixan qonuniy 
bir hoi ekanligi hamda m ash’um kommunistik ta ’limotning 0 ‘z- 
bekiston xalqlari uchun tamoman yot va begonaligi.
« 0 ‘zbekistonning yangi tarixi»ning uchinchi kitobi mustaqillik 
davri tarixini o ‘z ichiga oladi.
« 0 ‘zbekistonning yangi tarixi»ni yaratishda ijtimoiy fanlar 
vakillari, ayniqsa atoqli tarixshunos olimlar, jam oat arboblarining 
bildirgan fikr-mulohazalari va ko‘maklari ham foydali b o ‘ldi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidenti huzuridagi Davlat va 
jam iyat qurilishi akademiyasining « 0 ‘zbekistonning yangi tarixi» 
markazi buning uchun ularga samimiy minnatdorchilik izhor 
qiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---