3.7 – rasm. Omborni shamollatish tizimlari sxemasi:
v – faol shamollatish.
Havo kiruvchi quvurlar yog‘ochdan (tashqi tomoni qora mum va qora qog‘oz yoki boshqa himoyalovchi material bilan qo‘langan), asbosementli quvurlardan yoki zanglamaydigan tunukadan tayyorlanadi. Havo kiruvchi quvurlar omborning yon devorlariga tashqi tomondan o‘rnatiladi va og‘zi berkitish moslamasi bilan jihozlanadi.
Havoni chiqarish quvurlari ombor tomida o‘rnatiladi va qor va yomg‘irlarning kirishidan himoyalovchi soyabonlar bilan jihozlanadi.
Havo chiqarish quvurlarida kondensatsiya natijasida suv tomchilarining paydo bo‘lishidan himoyalash maqsadida
quvurlar ikki qatlamli, oralig‘i issiqlik izolyasiyalash materiali (kigiz, shisha tolali paxta, penoplast va h.k.) bilan sovuq o‘tmaydigan qilib tayyorlanadi.
Havo chiqarish quvurlarini baland ko‘tarib
tashkil etish tavsiya etiladi, chunki havo kiruvchi va chiquvchi quvurlar orasidagi masofa qanchalik ko‘p bo‘lsa havoning aylanish tezligi ham yuqori bo‘ladi.
Tabiiy shamollatish tizimining konstruktiv xususiyatlari va quvurlar soni saqlanayot mahsulot turiga, iqlim sharoiti va ombor sig‘imiga bog‘liq. Kichik hajmli omborlarda foydalaniladigan havo kiruvchi quvurlarning ko‘ndalang kesim o‘lchami 0,2x0,2 metr, yirik hajmli omborlarda esa 0,3x0,3 metr qilib qabul qilinadi. Quvurlar soni esa quyidagi nisbatga rioya qilib aniqlanadi: saqlanayotgan har 15...30 tonna kartoshka
mahsulotiga bir dona quvur, karam uchun esa bu ko‘rsatkich 50% ga ko‘pdir, ya’ni har 22,5...45 tonna mahsulot uchun bir dona quvur. Odatda havoni chiqarish quvurlar soni havoni kirituvchi quvurlar soniga nisbatan 2...3 marta kam o‘rnatiladi, lekin quvurlarning ko‘ndalang kesim o‘lchami katta, ya’ni 0,5x0,5 metrni tashkil etadi. Umuman olganda havoni tortuvchi quvurlarning o‘rtacha ko‘ndalang kesim o‘lchami havoni kirituvchi quvurlarnikidan 10% ga ko‘p bo‘lishi lozim.
Tabiiy shamollatishni kamchiliklaridan biri shundaki, shamollatish tizimidagi havoning harakatlanish tezligi soniyasiga bir metrning o‘ndan bir
ulushini ham tashkil etmaydi, va shu sababli ombordagi havo aylanishi uncha yuqori bo‘lmay saqlanayotgan mahsulotni etarlicha sovuta olmaydi. Tabiiy shamollatishda havo oqimini oshirish va mahsulotni sovutishni tezlatish imkoniyati yo‘q.
Majburiy shamollatish tabiiy shamollatishdagi mavjud barcha
kamchiliklarni bartaraf etadi, chunki bu holatda omborda havoning almashinishi uchun issiqlik konveksiyasi o‘rniga ventilyatorlardan foydalaniladi. Omborga ventilyatorlar yordamida beriladigan havoning miqdorini boshqarish imkoniyati mavjud bo‘lib, o‘z navbatida saqlash rejimlarini yaratish sharoitlarini yuzaga keltiradi. Odatda majburiy shamollatish usulidan o‘rta va yirik hajmli omborxonalarda foydalaniladi, bu holatda omborga yuborilayotgan havo ventilyatorlar yordamida hosil qilingan bosim ostida tortish quvurlari orqali omborlan chiqarib yuboriladi. Hajmi o‘ta yirik omborlarning havoni tortish quvurlarida havo aylanishini yaxshilash maqsadida ventilyatorlar o‘rnatiladi. Quzgi,
bahorgi