Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

qism

INSON HAYOTIDA

OVQATLANISHNING AHAMIYATI


Inson sog‘lom hayot kechirishi uchun tabiat juda kam imkoniyat bergan. Jismoniy tarbiya va sport, mehnat va dam olish rejimining to‘g‘ri tashkil qilinishi, oqilona ovqatlanish
— mana shularning hammasi sog‘lom yashash tarzini mujassamlashtiradi. Bularning birontasiga ham e’tiborsiz qarash mumkin emas.
Inson hayotida jismoniy va ruhiy holatlar mutanosibligi to‘laqonli oziq-ovqatsiz mumkin emas. Ovqat — bu faqat kishi organizmini zarur oziq-ovqat moddalari bilan ta’minlab, energiya beribgina qolmay, balki u hayotning inson uchun yaratgan lazzati, gasht, rohatlanish, huzur qilish vositasi hamdir.
Shifokor olimlar va ovqatlanish bo‘yicha mutaxassislar fikricha, odamlarning sog‘lom ovqatlanish tamoyillari yurak- qon-tomir kasalliklari bo‘yicha o‘limni 25 % ga, saraton kasalligi bo‘yicha — 20—30 % ga, qand kasalligi bo‘yicha — 50% ga qisqartirar ekan. Agar ovqatlanish rejimi to‘g‘ri tashkil qilinsa, organizm zarur moddalar bilan ta’minlanib turilsa, insoniyat anemiya, ovqat allergiyasi, alkogolizm, tish to‘kilish, bo‘g‘inlar va suyak kasalliklaridan butunlay qutulgan bo‘lardi. Ko‘p kasalliklarning oldini olishda to‘g‘ri ovqatlanishning ahamiyatini fan ishonarli tarzda isbotladi.
To‘g‘ri ovqatlanish ayniqsa, bolalar va o‘smirlar uchun katta ahamiyat kasb etadi. Ko‘p mamlakatlarda ikkinchi jahon urushidan keyingi yillarda bolalar va o‘smirlar bo‘yi, vazni 1920—1930- yillardagi tengdoshlariga nisbatan ancha o‘sgan- ligi aniqlangan. Buni rivojlanish jarayonining tezlashishi
5
(akseleratsiya) deyiladi va bu to‘g‘ridan to‘g‘ri aholi oziqlani- shining yaxshilanishi natijasidir.
Oziq-ovqat sanoati, umumiy ovqatlanish tarmoqlari mutaxassislari va xodimlari — o‘z sohasining ustalaridir. Bu mutaxassislar oziq-ovqat, taomlar haqida yetuk kasb egalari bo‘lib, ovqatlarni tayyorlash, xo‘randalar talabini qondirish, mahsulotlarni saqlash kabilarni juda yaxshi biladilar.
«Ovqatlanish» biz o‘rganib qolgan odatdagi tanish so‘z, ammo u turli xil ma’noga ega. Ko‘pincha biz ovqatlanish deganda taom iste’mol qilib, qorin to‘yg‘izishni tushuna- miz. Lekin keng ma’noda oziq-ovqatga, uni iste’mol qilishga aloqasi bor hamma hodisa va jarayonlar ovqatlanishga kiradi. Bu mavzuda nutrisiologiya termini ishlatiladi (lotincha-
da «nutrisio» — ovqatlanish) — bu oziq-ovqat haqidagi fan bo‘lib, unda iste’mol qilinadigan oziq-ovqat mahsulotlari tarkibi, ularning harakati, o‘zaro bog‘liqligi, sog‘liq uchun oziq-ovqatning ahamiyati yoki kasallikning paydo bo‘lishi, ovqatlanish jarayoni, hazm qilish, singdirish, iste’mol qilingan moddalarni organizmdan chiqarib tashlash haqida gap boradi. Bundan tashqari bu fan inson qaysi asoslarga muvofiq taom tanlashini va bu ovqat uning sog‘lig‘iga qanday ta’sir etishi- ni o‘rganadi.
Biz «sog‘lom, ongli, to‘g‘ri ovqatlanish» jumlasini ma’no- dosh so‘zlar sifatida ishlatamiz. To‘g‘ri ovqatlanish insonning o‘sishi, rivojlanishi, sog‘liqni tiklash, kishining har tomonlama taraqqiy qilishi, uzoq umr ko‘rishi uchun asosdir.