S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Izchillik bilan baho berish usuli
Sifati baholanayotgan mahsulotlar bir qatorga qo’yiladida ularni bir-biriga 
taqqoslab baho beriladi. Har bir mahsulot namunalari sifatiga qarab yo tobora 
yaxshilanib boriladigan yoki borgan sari sifati pasayib boradigan tartibda bir 
qatorga qo’yiladi. Bu usul yordamida mahsulotlarni saqlash sharoiti ularning 
sifatiga qanday ta’sir etishini ham aniqlash mumkin.
Suyuqlashtirish usuli.
Suyuqlashtirish usuli bilan tekshirish mumkin bo’lgan moddaning mineral 
miqdori aniqlanadi. Bu usul bir tarkibli mahsulotlarga nisbatan qo’llaniladi. 
Mahsulotga muntazam ravishda neytral modda qo’shib tekshirilayotgan 
mahsulotlarning sezilish chegarasi aniqlanadi va shu bilan o’sha mahsulotning 
dastlabki holatda qanchalik quyuklikka ega ekanligi belgilanadi.
Organaleptik jihatdan tekshirilayotgan mahsulot maxsus xonalarda 
o’tkaziladi. Xonalar etarli darajada yorug’ va keng, toza havoli alohida uy 
ajratilgan bo’lib, barcha sharoitlar mukammal ta’minlangan bo’lishi shart.
Tekshirishning fizik usullari.
Oziq-ovqat mahsulotlari sifatini tekshirishning fizik usullari mahsulotning 
solishtirma og’irligini, yopishqoqligini , erish qotish va qaynash temperaturasini, 
optik xususiyatlarini aniqlashdan boshlanadi. Mahsulot solishtirma og’irligi shu 
suyuqlik og’irligining bir xil temperatura va hajmdagi suv og’irligiga bo’lgan 
nisbatini ko’rsatadi. Mahsulotning solishtirma og’irligi odatda ariometr bilan 
o’lchanadi. Oziq-ovqat mahsulotlarini zichligi va solishtirma og’irligini 
gidrostatistik tarozi va piknometrlar bilan ham aniqlasa bo’ladi. Yopishqoqlik yoki 
yopishqoqlik birligi pauzalar yoki nisbiy yopishqoqlik soni bilan ifodalaniladi. 
Nisbiy yopishqoqlik aniq bir vaqt ichida tagida kichkina teshigi bor maxsus 
asbobdan oqib tushgan suv miqdorining shu asbobdan oqib tushgan suyuqlik 
miqdoriga bo’lgan nisbatini ko’rsatadi. Yog’larning erish va qotish temperaturasi 
yog’ning qattiq holatidan suyuq holatiga, yoki suyuq holatdan qattiq holatga o’tish 
paytidagi temperaturasini aniq bir termometr bilan o’lchash natijasida aniqlanadi.
Refraktometr nurining bir muhitdan ikkinchi bir ozmi-ko’pmi zichroq muhitga 
o’tishi paytida uning yo’nalishini o’zgarichiga yoki nurning sinish koeffisientlarini 
aniqlashga asoslangan.