Sana: 2019-yil Geografiya fani Sinf: 9-Sinf

Urbanizatsiya - (lotincha «urb» - «shahar») - shaharlar, shahar aho­lisining soni va salmog‘ining o‘sishi, shahar turmush tarzining tarqalish jarayoni.
Shahar aholisining ulushi 50 % dan kam bo‘lgan past darajada ur­banizatsiyalashgan davlatlar (masalan, Misr, Bangladesh, Moldova va b

Urbanizatsiya darajasi, odatda, jami aholi tarkibida shahar aholisining salmog‘i bilan o‘lchanadi. Agar 1800-yilda Yer yuzi aholisining 3 % i sha- harlarda istiqomat qilgan bo‘lsa, oradan yuz yil o‘tib, mazkur ko‘rsatkich 14 % ga yetdi. 2000-yilga kelib jahonda urbanizatsiya darajasi 47 % ni tashkil qildi. 2018-yil holatiga ko‘ra, dunyo bo‘yicha urbanizatsiyaning o‘rtacha ko‘rsatkichi 55 % ga teng bo‘ldi.
Urbanizatsiya darajasi ko‘rsatkichlari bo‘yicha jahon davlatlarini uch toifaga ajratish mumkin:

1. 
   Shahar aholisining ulushi 75 % dan yuqori bo‘lgan yuqori darajada urbanizatsiyalashgan davlatlar (masalan, AQSH, Yaponiya, Belgiya va b.);
   
2. 
   Shahar aholisining ulushi 50 % dan 75 % gacha bo‘lgan o‘rtacha darajada urbanizatsiyalashgan davlatlar (masalan, JAR, Peru, Xitoy va b.);
   
3. 
   Shahar aholisining ulushi 50 % dan kam bo‘lgan past darajada ur­banizatsiyalashgan davlatlar (masalan, Misr, Bangladesh, Moldova va b.
   

Mintaqalar orasida eng yuqori urbanizatsiya darajasi Shimoliy Ame- rikaga tegishli (82 %). Bu ko‘rsatkich Lotin Amerikasida 81 %, Yevro­pada 74 %, Avstraliya va Okeaniyada 68 %, Osiyoda 50 %, Afrikada 43 % ni tashkil etadi (11-rasm). Jahonning barcha mintaqalarida urba-
nizatsiya darajasi davriy ravishda o‘sib bormoqda. Yevropa, Shimoliy Amerika, Avstraliya va Okeaniya hududlarida mazkur ko‘rsatkichning o‘zgarishi nisbatan sekin yuz bermoqda. Osiyo va Afrikada esa aholining tabiiy o‘sishi yuqoriligi, qishloqlardan shaharlarga faol aholi migratsiyasi ta’sirida urbanizatsiya darajasi tez ortib bormoqda.