Sanoat iqtisodiyoti va menejmenti

 
Uskunalarni
 
zamonaviylashtirish
 
–
 
harakatdagi
 
uskunalar
 
konstruktsiyasiga
, 
uning
 
texnik
 
darajasini
 
oshiruvchi
 
hamda
 
texnik
 
va
 
iqtisodiy
 
ko’rsatkichlarini
 
yaxshilovchi
 
sezilarli
 
o’zgarishlar
 
kiritish
. 
Zamonaviylashtirish
 
ikkinchi
 
shakldagi
 
ma’naviy
 
eskirishning
 
oldini
 
olishga
 
ko’maklashadi
.
 
Ustama
 
xarajatlar
–
 
asosiy
 
xarajatlarga
 
qo’shimcha
 
bo’lib
, 
ular
 
bilan
 
birga
 
ishlab
 
chiqarish
 
xarajatlari
 
tarkibiga
 
kiritiluvchi
, 
ishlab
 
chiqarish
 
va
 
korxona
 
boshqaruviga
 
xo’jalik
 
xizmati
 
ko’rsatish
 
xarajatlari
.
 
Fan
-
texnika
 
taraqqiyoti
- 
fan
, 
texnika
, 
texnologiyalar
 
rivojlanishi
, 
mehnat
 
predmetlari
, 
ishlab
 
chiqarish
 
va
 
mehnatni
 
tashkil
 
etishning
 
uzluksiz
 
rivojlanish
 
jarayoni
.
 
Firma
 
- 
huquqiy
 
shaxs
 
maqomiga
 
ega
 
bo’lib
, 
tovar
 
ishlab
 
chiqarish
 
va
 
sotishni
 
bir
 
umumiy
 
boshqaruv
 
(
va
 
umumiy
 
firma
 
nomi
) 
ostida
 
birlashtiruvchi
, 
korxona
 
yoki
 
turli
 
mulkchilik
 
shaklidagi
 
ixtisoslashtirilgan
 
tashkilotlar
 
majmuasi
.
 
Foyda
 
–
 
korxona
 
faoliyatining
 
yakuniy
 
moliyaiy
 
natijalari
; 
pul
 
tushumi
 
va
 
xarajatlar
 
o’rtasidagi
 
farq
 
sifatida
 
aniqlanadi
.
 
Fond
 
qaytimi
 
–
 
asosiy
 
ishlab
 
chiqarish
 
fondlarining
 
bir
 
so’miga
 
to’g’ri
 
keluvchi
 
mahsulot
 
miqdori
.
 
Fond
 
sig’imi
 
–
fond
 
qaytimiga
 
teskari
 
bo’lgan
 
nisbat
. 
Asosiy
 
ishlab
 
chiqarish
 
fondlari
 
o’rtacha
 
qiymatining
 
ishlab
 
chiqarilgan
 
mahsulot
 
hajmiga
 
nisbati
 
sifatida
 
hisoblanadi
.
 
Fondlar
 
bilan
 
ta’minlanganlik
 
–
 
asosiy
 
ishlab
 
chiqarish
 
fondlari
 
bilan
 
ta’minlanganlik
 
ko’rsatkichi
 
(
asosiy
 
ishlab
 
chiqarish
 
fondlarining
 
korxonaning
 
har
 
bir
 
xodimi
 
yoki
 
ishchisiga
 
to’g’ri
 
keluvchi
 
hajmi
).
 

---

Franchayzer
 
- 
franchayzi
 
bilan
 
franchayzing
 
shartnomasi
 
imzolovchi
 
yirik
 
korxona
(
korporatsiya
, 
firma
 
va
 
hokazo
).
 
Franchayzi
(
operator
) 
–
 
yirik
 
franchayzer
 
korxona
 
bilan
 
bitim
 
tuzuvchi
 
kichik
 
korxona
.
 
Franchayzing
 
- 
yirik
 
va
 
kichik
 
tadbirkorlikning
 
aralash
 
shakli
; 
o’zaro
 
foydali
 
hamkorlik
 
munosabatlari
.
 
Xolding
 
kompaniyasi
 
- 
o’z
 
kapitalidan
 
boshqa
 
kompaniyalarni
 
boshqarish
, 
ularga
 
rahbarlik
 
qilish
 
va
 
dividend
 
olish
 
maqsadida
 
ularning
 
aktsiyalarini
 
sotib
 
olishda
 
foydalanuvchi
 
aktsiyadorlik
 
kompaniyasi
.
 
Xususiylashtirish
 
–
 
davlat
 
mulkini
 
boshqa
 
mulkchilik
 
shakllariga
, 
jumladan
, 
jamoa
, 
aktsiyadorlik
 
va
 
xususiy
 
mulkka
 
o’tkazishda
 
mulkchilik
 
munosabatlarining
 
o’zgarish
 
jarayoni
.
 
YAlpi
 
daromad
 
–
 
korxona
 
faoliyatining
 
yakuniy
 
natijalarini
 
tavsiflaydi
 
hamda
 
yalpi
 
pul
 
tushumi
 
va
 
mahsulot
 
ishlab
 
chiqarish
 
va
 
sotishga
 
sarflanuvchi
 
barcha
 
xarajatlar
 
o’rtasidagi
 
farqni
 
ifodalaydi
.
 
YAlpi
 
pul
 
tushumi
 
–
 
tovar
 
mahsuloti
, 
ish
, 
xizmat
 
va
 
moddiy
 
boyliklarni
 
sotishdan
 
tushuvchi
 
pulning
 
umumiy
 
miqdori
.
 
YAlpi
 
foyda
 
–
 
korxona
 
yalpi
 
daromadining
 
barcha
 
majburiy
 
to’lovlarni
 
chiqarib
 
tashlagandan
 
so’ng
 
korxona
 
ixtiyorida
 
qoluvchi
 
qismi
.
 
Huquqiy
 
shaxs
 
–
 
fuqarolik
 
sub’ekti
 
sifatida
 
faoliyat
 
yurituvchi
, 
mustaqil
 
balans
, 
gerbli
 
muhr
 
va
 
bankda
 
hisob
 
raqamiga
 
ega
, 
Nizom
 
asosida
 
faoliyat
 
yurituvchi
 
hamda
 
baknrotga
 
uchraganda
 
o’z
 
mulki
 
bilan
 
javob
 
beruvchi
 
korxona
.
Qayta
 
tiklash
 
–
 
mavjud
 
ishlab
 
chiqarishni
 
texnik
 
va
 
tashkilish
 
takomillashtirish
, 
asosiy
 
fondlarni
 
kompleks
 
ravishda
 
yangilash
 
va
 
zamonaviylashtirish
 
asosida
 
to’liq
 
qayta
 
qurish
 
jarayoni
.
 

---

Mavzular bo‘yicha taqdimot 
slaydlari 

---

РЕЖА:
1. И
Қ
ТИСОДИЙ ФАНЛАРНИНГ ВАЗИФАЛАРИ.
2. И
Қ
ТИСОДИЙ ТИЗИМ ТУРЛАРИ.
3. КОРХОНА И
Қ
ТИСОДИЁТИ ФАНИНИНГ 
МОХИЯТИ .
4. КУРСНИНГ БОШ
Қ
А ФАНЛАР БИЛАН 
БО
Ғ
ЛИ
Қ
ЛИГИ.
«Саноат иқтисодиёти ва 
менежменти» 
курсининг вазифаси ва мақсади
1.
И
қ
тисодиёт инсон хаётининг моддий, маънавий, физиологик ва 
бош
қ
а эхтиёжлари билан бо
ғ
ли
қ
бўлган хар бир жабхасини 
қ
амраб 
олади.Оила 
қ
уриш, келажак авлодни тарбиялаш зарурий турмуш 
тарзини таъминлаш учун одамларга ози
қ
-
ов
қ
ат кийим
-
бош, 
тураржой ва бош
қ
а воситалар зарурдир.Буларни эса 
и
қ
тисодиётнинг турли тармо
қ
ларидаги корхона ва фирмалар 
яратадилар. 
Ишлаб чи
қ
ариш икки томонлама ўрганилади
:
➢
Табиий ва техник фанлар ижтимоий ишлаб чи
қ
аришни инсон ва
табиат орасидаги жараён сифатида
, 
ме
ҳ
нат буюмлари
(
ашёлар
)
нинг хоссалари
, 
физикавий ва кимёвий ўзгаришларини
ўрганади
;
➢
Ижтимоий
, 
социал
-
и
қ
тисодий фанлар эса ишлаб чи
қ
аришни 
одамлар орасидаги муносабатлар
, 
яъни ишлаб чи
қ
ариш 
муносабатларини ишлаб чи
қ
ариш кучлари билан узвий бо
ғ
ли
қ
лиги 
ор
қ
али ўрганади
.
Инсон жамият аъзоси сифатида и
қ
тисодий билимларсиз яшай
олмайди
. 
Ов
қ
ат, уй
-
жой
, 
кийим
, 
бўш ва
қ
тни ўтказиш усули –
буларни
ҳ
аммаси у ёки бу тарзда и
қ
тисодий кучлар билан бо
ғ
ли
қ
.
И
қ
тисодиётни ўрганиш ушбу кучларни яхширо
қ
англаб олишда
кўмаклашади ва жўш
қ
инро
қ
хаёт кечириш имконини беради
.

---

Бозор и
қ
тисодиётини нархлар бош
қ
аради, ресурслар эса
, 
талаб ва
таклиф
қ
онунига мувофи
қ
ишлатилади
.
Аралаш иктисодиёт
. 
Ҳ
озирги кунда соф бозор и
қ
тисодиёти йў
қ
. 
Бозор и
қ
тисодиётига эга бўлган мамлакатларда аксарият
и
қ
тисодий ечимларни бозор белгиласада
, 
уларда давлатнинг роли 
тобора ошмо
қ
да
. 
Бозор кучлари билан давлат иштирокининг
қ
ўшилуви кўпгина демократик мамлакатлар тизимини “аралаш
и
қ
тисодиёт” деб аташ имконини беради (А
Қ
Шда давлат мулки
20%, 
Францияда
29-30%, 
Англияда 20% ни ташкил
қ
илади
. 
Ҳ
озирги 
кунда Хитой, МДХ мамлакатларида хусусий мулк асосида бўлган
корхоналар вужудга келганлиги сабабли
, 
бу тизимлар
ҳ
ам аралаш
и
қ
тисодиёт жумласига кирадилар
).
Бозор и
қ
тисодиёти 
жамиятнинг барча томонларини таъминлай
олмаслиги
, 
тўла холда ўз тизимига камрай ололмаслиги туфайли
(
тўла тари
ққ
ий этган бозор и
қ
тисодиётини олсак хам, бунда энг
камида уч му
ҳ
им муаммо
-
пул муомаласини, туб ижтимоиий
истеъмолни ва и
қ
тисодиётнинг ташки самарадорлик
таъсири
)
ларини давлат аралашувисиз эплай олмайди
,
бозор
тизими давлат и
қ
тисодий фаолияти билан тўлдирилиб борилганда
умумий ю
қ
ори натижаларга эришилиб
, 
жамият талаби тўларо
қ
қ
ондирилади
.