Siyosatshunoslik

Terrorizm tarixi. 
Terrorizm tarixini shartli ravishda to‘rt 
davrga bo‘lish mumkin:
1. Qadimgi terrorizm. (Proterrorizm.)
2. Klassik (mumtoz) terrorizm.
3. An’anaviy terrorizm.
4. Zamonaviy terrorizm.
Qadimgi terrorizm. 
Terrorizm uzoq tarixga ega hodisa bo‘lib, 
uning ildizlari insoniyatning qadimgi tarixiga borib taqaladi. 
Jamiyatning siyosiy tarixida siyosat subyektlari tomonidan 
maqsadga erishishning asosiy vositalaridan biri sifatida zo'rlik, 
dahshatga solishdan foydalanish o'tmishda ham keng tarqalgan 
edi. Yozuv paydo bo‘lganidan boshlab bitilgan ko‘plab solno- 
malarga nazar tashlasak, siyosiy, ijtimoiy va harbiy sohada ter­
rorchilik harakatlari sodir etilganiga guvoh bo‘lamiz. Miloddan 
awalgi 44-yilda Rim imperatori Gay Yuliy Sezarga uyushtiril- 
gan suiqasdni siyosiy terrorizmga yorqin misol qilib ko‘rsatish 
mumkin.
Qadimgi yahudiy qabilalarining «Shilot sikari» deb atalgan 
otryadlari esa yetmish yil davomida rimlik mustamlakachilar 
hamda boshqa dushmanlar bilan muvaffaqiyatli kurash olib 
borganligi tarixdan m a’lum 1. Milodning 66—73-yillarida 
sikarilaming Falastin hududida faoliyat ko'rsatgan bu sektasi
1 Антонян Ю.М. Терроризм: криминологическое и уголовно-правовое ис­
следование. — М., 1998. — С. 52
288

---

qadimgi terroristik guruhlardan biri bo‘lib, Quddus ko‘chalarida 
odamlar gavjum bo(lgan kunlarda, xususan, bayramlarda xanjar 
va kalta qilich («sika»)ni kiyimlari ichiga yashirib olgan 
terrorchilar o‘z qotilliklarini daf atan amalga oshirganlar va tezda 
aholi orasida izsiz yo‘qolganlar. Sikarilar Rimga qarshi 
kayflyatdagi ekstremist millatchilarbo‘lib, mustamlakachilar bilan 
hamkorlik qilgan o‘z millatdoshlarini ham ayamaganlar.
Milodning VII asrida islom dini doirasida yuzaga kelgan 
birinchi diniy-siyosiy ekstremistik harakat hisoblanadigan xori- 
jiylar esa «Xulafoi roshidiyn» (to‘g‘ri yo'ldan boruvchi pay- 
g‘ambar o‘rinbosarlari)ning ikkinchi va uchinchisi bo‘lgan Umar 
va Usmonlarning bevaqt o‘limiga sababchi bo‘lishgan. Ular um- 
maviylar hukmronligi davrida katta siyosiy kuchga aylanib, mam- 
lakatda doimiy fitna va beqarorlik urug‘ini sochganlar.
VIII asming ikkinchi yarmida Iroq, Bahrayn, Yaman, Su- 
riya, Misr, Xuroson va Movarounnahr hududida terroristik hara- 
katlar sodir etgan qarmatiylar diniy-siyosiy ekstremistik oqimi 
islom nomi ostida olovga sig‘inish e’tiqodini tiklamoqchi bo‘lish- 
gan. Ular birgina 317-hijriy 
yilda
Ka’baga hujum qilib, 1900 
kishini shahid etishgan. Makka shahrida esa 30 ming musul- 
monni o'ldirib, shaharni talon-taroj qilib, o‘t qo‘yishgan.
Eronda bundan to‘qqiz asr awal tuzilgan assasinlar totalitar 
sektasi1 terrorchilik tashkilotiga tipik misol bo‘la oladi. Ismoiliylar 
sektasidan ajralib chiqib, saljuqiylar sulolasiga qarshi terroristik 
aktlar sodir etgan, keyinchalik XIII asrda mo‘g‘ullar tomonidan 
yo‘q qilingan assasinlar qo‘shni Suriyaga bosqinlar uyushtirib, 
davlat amaldorlarini, hatto xalifalarni o‘ldirganlar2. Sekta rahbari 
Hasan ibn as-Sabboh boshchiligida assasinlar 0 ‘rta yer dengi- 
zidan tortib Fors qo‘ltig‘igacha bo‘lgan keng hududni nazorat 
etganlar. Terrorchilik harakatlarining ishtirokchilari ruhlarini 
ko'tarish maqsadida giyohvandlik vositalari, jumladan, nasha,