Sultonxonov asrorning „

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS
TA’LIM VAZIRLIGI
TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI
MILLIY LIBOS VA SAN’AT FAKULTETI
SIRTQI MUSIQIY TA’LIM yo’nalishi 3-kurs ___-guruh talabasi
SULTONXONOV ASRORNING
„______________________ “ fanidan
" O'zbekiston radiosi qoshidagi Y.Rajabiy rahbarligida maqomchilar ansambli xususida"
mavzusida yozgan
“Tasdiqlayman“
Milliy libos va san’at fakulteti
dekani A.Turaqulov___________________
„___“___________2022y
KURS ISHI


Ilmiy rahbar: ____________________
Termiz-2022
MUNDARIJA
KIRISH…………………………………………………………………………….3
I BOB. MAQOM ANSAMBILLARI HAQIDA MALUMOT
1.1.Maqom ansambli haqida tushuncha……………………………………………6
1.2. Y.Rajabiy rahbarligidagi maqomchilar ansambili yaratilish tarixi…………..10
II BOB. YUNUS RAJABIY VA O'ZBEKISTON RADIOSI QOSHIDAGI Y.RAJABIY RAHBARLIGIDA MAQOMCHILAR ANSAMBLI
2.1.Yunus Rajabiy hayoti va ijodi…………………………………………………13
2.2.Musiqa merosimiz xazinaboni………………………………………………...15
XULOSA………………………………………………………………...………..28
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR………………………………………...30
ILOVALAR………………………………………………………………………32


KIRISH
“Jismoniy va ma`naviy yetuk yoshlar – ezgu maqsadlarimizga yetishda tayanchimiz va suyanchimizdir!”
Shavkat Mirziyoyev
Mavzuning dolzarbligi. Prezident Shavkat Mirziyoyev «Madaniyat va san’at sohasini yanada rivojlantirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida»gi qarorni imzoladi.Xususan, umumiy o‘rta ta’lim muassasalarida o‘quvchilariga milliy musiqa cholg‘ularidan kamida bittasini chala olish mahorati o‘rgatiladi hamda bu haqda ularning ta’lim to‘g‘risidagi hujjatlari (shahodatnoma)ga tegishli qayd kiritiladi.
Musiqa fani o‘qituvchilarining milliy cholg‘ulardan kamida bittasini, 2023/2024-o‘quv yilidan boshlab esa kamida uchtasini chala olish mahoratiga ega bo‘lish majburiy hisoblanadi.Ularga asosiy ish joyida ish haqini saqlab qolgan holda, musiqa fanidan dars o‘tish va to‘garak mashg‘ulotlarini olib borishga ruxsat beriladi. Musiqa darslarida «Hayotimga hamrohdir cholg‘u» shiori ostida «cholg‘u ijrochiligi» mashg‘ulotlari yo‘lga qo‘yiladi.Maktablarni notalar to‘plamlari va maxsus musiqiy adabiyotlar bilan ta’minlashga alohida e’tibor qaratiladi. 2022−2024-yillar davomida 10130 ta maktab, 323 ta bolalar musiqa maktabi, 826 ta madaniyat markazi 7 turdagi milliy cholg‘ular bilan 3 to‘plamdan ta’minlanadi. Buning uchun respublika va mahalliy budjetlardan teng ulushlarda jami 205 mlrd so‘m ajratiladi.Shuningdek, o‘quvchilar uchun milliy musiqa cholg‘ulari, tasviriy va amaliy san’at, hunarmandchilik yo‘nalishlarida amaliy to‘garaklar tashkil etish uchun 2022 yilning o‘zida 92 mlrd so‘m mablag‘ ajratiladi.
O‘zbekistonda ishlab chiqarilmaydigan cholg‘u asboblari, ovoz kuchaytirgich moslamalari, texnik jihozlar, chiroqlar, maxsus liboslar O‘zbekistonga olib kirilishiga 2025-yil 25-yanvargacha bojxona bojidan ozod etiladi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev 28-yanvar kuni maktab ta’limini rivojlantirish bo‘yicha o‘tkazgan videoselektor yig‘ilishida maktabni bitirgan bola kamida bitta kasb bilan birga bitta milliy cholg‘u asbobini chalishni bilishi shartligini aytib o‘tgan edi.
Yunus Rajabiy ulkan musiqa merosimiz sarhadini kengaytirgan ustoz san’atkordir. Yunus otaning nomi hamisha faxr ila tilga olinadi. Zero, mumtoz musiqa merosimizni asrab, sayqal topishida Yunus Rajabiyning fidokorona xizmatlari katta. Shu bois ham yurtimizda Rajabiy nomini eshitmagan, bilmagan insonni topish mushkul. Nafaqat, O‘zbekistonda, balki butun Osiyo va Yevropada ham Yunus Rajabiyning nomi ma’lum va mashhur.
Bastakor sifatida o‘zidan o‘chmas iz qoldirgan, ustoz sifatida ko‘plab shogirdlar yetishtirgan Yunus Rajabiy sozanda va xonandalik san’atida ham mashhurlikka erishgan. Shuningdek mumtoz musiqa merosimiz namunalarini nafaqat yodida saqlagan, ularni notaga ham olib kelajak avlod uchun meros qoldirgan. Xususan 1500 dan ortiq xalq kuy va ashulalari, yalla, lapar, terma va dostonlar, o‘zbek maqomlari “Shashmaqom”, “Farg’ona- Toshkent maqom yo‘llari”ning nota na’munalarini “O‘zbek xalq musiqasi” kitoblarida nashr ettirgan.
Bastakorlik faoliyati bilan Yunus Rajabiy, o‘zidan mangu asarlar ijod qilib qoldirdi. Uning dastlabki mashhurlikka erishgan asarlari, “Bahor marshi”, “Yoshlar marshi”, “O‘rtoqlar”, “Komsamol marshi” kabi cholg‘u asarlari “Xammamiz” (Jig‘ay she’ri), “G‘alaba” (Uyg‘un she’ri), “Gulbog‘lar” (Habibiy sh’eri), “Yor ila” (Muqumiy g‘azali), keyingchalik “Yor mehri” (A.Navoiy g‘azali), “Hajringda” (Furqat), “Muhabbat dashti” kabi asarlarni ijod qildi. Hamid Olimjon so‘zi bilan aytiladigan asarlari orasida «Kuygay» ashullasi alohida e’tiborga sazovor. Ma’lumki Yunus Rajabiy musiqa teatrlarda ham, musiqa rahbari bo‘lib faoliyat yuritgan. Ana shu faoliyati davomida “Muqanna” nomli spektaklga musiqa bastalaydi. Uning adabiy matni muallifi Hamid Olimjon hisoblanib, shoir 1942-yilda «Muqanna» she’riy tragediyasini tugatganidan keyin o‘sha kezlarda Toshkent viloyatining Yangiyo‘l tumanida tashkil etilgan musiqali drama teatri uchun mazkur asarning musiqiy matnini tayyorlab bergan va bu asarga aruz vaznida bitilgan bir qancha g‘azallarni kiritgan. «Kuygay» g‘azali ham «Muqanna» musiqali dramasi uchun yozilgan ashulla matni bo‘lib, u spektaklda Guloyim va Muqannaning dueti tarzida ijro etilgan.
“Kuygay” ashullasi “Muqanna” musiqali dramasiga kuy bastalagan mashhur o‘zbek bastakori va hofiz san’atkor Yunus Rajabiy hamda uning farzandi Hasan
Shuni ta’kidlash joizki akademik, Yunus Rajabiyning o‘zbek musiqa san’ati rivojida olib borgan faoliyati serqirralidir. Birinchidan, ijrochilik, ikkinchi yo‘nalish bastakorlik, uchinchi yo‘nalish an’anaviy musiqa namunalarini notaga olish bilan bog‘liq etnograf-musiqashunoslik, to‘rtinchisi maqom ansambliga rahbarlik, beshinchisi o‘zbek xalq va mumtoz musiqalarini maqomchilar ansambliga o‘rgatib, magnit tasmalariga yozdirgan va meros qilib qoldirgan xazinabon, oltinchi betakror shogirtlarni yetishtirishda rahnamolik qilgan ustoz, yettinchi musiqa ijodiyotida ibrat sifatida faoliyat yuritgan yagona akademik.