Tabiiy fanlar fakulteti Biologiya yo’nalishi

Xlorokokk zoosporalar guruhi — Chlorococcales zoosporinae


Xlorokokk (Chlorococcum, 14-rasm) turkumi turli substratlarda: chuchuk suvlarda, tuproqda, toshlarda, daraxt po‘stloqlarida, gul tuvaklarida o‘sib, unga och yashil rang beradi; zamburug‘lar bilan qo‘shilib, lishayniklarni hosil qiladi. Hujayrasi sharsimon bir yoki bir necha pirenoidli Zoosporalari cho‘ziq, ikki xivchinli, ona hujayra ichida 8 dan 32 tagacha xosil bo‘ladi. Ular ona hujayra devorini yirtib, suvga chiqadi, unda bir oz suzib, xivchinlarini tashlaydi va po‘st bi­lan o‘ralib, yangi sharsimon hujayraga aylanadi. Keyinchalik bu yosh hujayra o‘sib, ona xujayra shakliga kiradi (81-rasm). Jinsiy ko‘payishi izogamiya.



22-rasm. Chlorococcum. 23-rasm.Ryaska to’qimasi-
A — voya yetgan hujayra; dagi Chlorochytrium.
B— zoosporaning hosil bo‘lishi ;
V — zoosporalarning ona hujay-
radan chiqishi; G — zoospora;
D — yosh hujayra
Xloroxitrium (Chlorochytrium) turkumining vakillari endofit bo‘lib,yuksak o‘simliklarning hujayra oralig‘ida o‘sadi. Hujayrasi sharsimon, ellipsoid shaklda. Bu turkumning eng ko‘p tarkalgan vakili Chlorochytrium lemnae (15- rasm) ryaska o‘simligi tanasida yashaydi. Uning yirik ellipsoid shakldagi hujayrasi esa Lemnae trisulea o‘simligi hujayralari orasida yashaydi. Hujayrasi tiniq yashil rangda. Ko‘p yadroli qalin po‘st bilan o‘ralgan. L.I.Kursanov va uning shogirdi N. N. Shemaxanovaning kuzatishlariga qaraganda Ch. Lemnae faqat jinsiy yo‘l bilan ko‘payadi. Jinsiy ko‘payishi vaqtida hujayra dastlab reduksion bo‘linib, keyin gaploid hujayra (256) bo‘laklarga ajraladi. Keyinchalik har qaysi bo‘lakdan ikki xivchinli gametalar suvga chiqib bir-biri bilan kopulyatsiya qiladi va to‘rt xivchinli zigotaga aylanadi. Bu diploidli zigota ryaska o‘simligining labchalari orqali epidermis hujayralari orasiga joylashib o‘sib, ellipsoid shakldagi xloroxitriumga aylanadi. Xloroxitrium hujayrasi diploidligi bilan boshqa yashil suvo‘tlardan farq qiladi. Uning faqat gametalari gaploidli bo‘ladi.
Xloroxitrium hujayrasida yashil rang beruvchi xlorofill pigmenti bo‘ladi. SHuning uchun ham u endofit bo‘lishiga qaramasdan, avtotrof oziqlanadi. Amerika qit’asida o‘suvchi murakkabguldoshlar oilasining barglarida Rhodochytrium yashay­di. Uning hujayrasidagi xlorofill butunlay yo‘qolgan. SHu­ning uchun ular parazitlik qilib, gulli o‘simlik hujayra oralig‘idagi organik moddalar hisobiga oziqlanadi.