Tashqi iqtisodiy faoliyat va raqobat menejmenti

2.3.4-a rasm. Eksportni kengay- tirishga qaratiigan o‘sish


2.3.4-b rasm. Importni o‘rnini qoplashga yo‘naltiriKgan o‘sish
Gorizontal o‘qqa 1-tovaming nisbiy miqdorini uning o‘sishini ino- batga olgan holda (Qj+Q^y^Qz+Qz*)* ^vertikal o‘qqa esa nisbiy narx (Rj/R^ni joylashtiramiz. Birinchi mamlakatda eksport qilinadigan 1-tovar ishlab chiqarishi keskin ko‘payib ketsin, bu holda uning taklifi ortadi va 2-tovaming nisbiy ishlab chiqarishi kamayadi. Nisbiy taklif egri chizigi RS nuqtadan RS’ ga ko⁶chadi. 1-tovaming nisbiy narxi (Pj/Pjjdan (Pj/Pjj^gacha tushadi (2.3,4-rasm).
Eksport narxlari tushadi, import narxlari esa ortadi. Bu Oʻzbekiston uchun savdo sharti yomonlashgani, Yaponiya uchun esa savdo sharti yaxshilanganidan dalolat beradi. Qaysi mamlakatda o'sish boshlangani emas, balki qaysi tovar ishlab chiqarishi ko‘payganligi muhim hisobla- nadi. 1-tovar ishlab chiqarishi Yaponiyada o‘sganda ham bu holatning nisbiy taklif egri chizig‘iga ta’siri xuddi yuqorigidek boiar edi.
@ Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish (export-biased growth) - mamlakat eksport qiladigan tovar ishlab chiqarishini ken- gayishi bo‘lib, bu savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yax- shilanishiga olib keladL
Eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish har bir mamiakatda eks- port tovarini — bizning misolimizda O'zbekistonda 1-tovar, Yaponiyada 2-tovar ishlab chiqarishini ko‘payishi bilan aniqlanadi. Jahon bozori- ga bu tovarlar taklifining ortishi nisbiy narxlarning pasayishiga olib keladi. Chunki har bir mamlakat nisbiy narxi ortib borayotgan import tovarlarini ilgaridek miqdorda sotib olish uchun nisbiy narxlari tushib borayotgan o‘zlarining eksport tovarlarini yanada ko‘proq miqdorda sotishga majbur bo‘lishadi. Buning natijasida eksportni kengaytirishga qaratilgan o‘sish mamlakat savdo shartini savdo hamkorlari foydasiga yaxshilanishiga olib keladi.
Boshqa tomondan esa, agar Oʻzbekiston va Yaponiyada mos ra- vishda import qilinadigan 2-tovar yoki 1-tovar ishlab chiqarishi ko‘- payadigan bo‘lsa, nisbiy taklif egri chizig‘i RS nuqtadan RS’ nuqtaga ko‘chadi. Natijada 1-tovaming nisbiy narxi (P,/P₂)dan (Pj/P^gacha ko‘tariladi (2.3.4.-b rasm), bu Oʻzbekiston uchun savdo sharti yax- shilanib, Yaponiya uchun yomonlashishini anglatadi.