Tolali oʻsimliklar

Tolali o’simliklar o’rtasida- paxta aloxida o’rin tutadi. Paxtachilik 
to’qimachilik sanoati ishlatadigan tolalarning 50-60% ini beradi. Paxta 
yetishtiruvchi rayonlarda paxta moyi olish xam muxim axamiyatga molikdir. 
Paxtani dastlabki qayta ishlamay (tola va chigitini ajratmay) uzoqqa olib borish 
o’zini iqtisodiy jixatdan oqlamaydi. SHuning uchun xam paxta tozalash zavodlari 

paxtakor rayonlarda joylashgan. Xar bir tonna paxtadan 350-400 kg tola olinadi. 

Paxta tolasini uzoqqa tashib borish qulayligi uchun to’qimachilik fabrikalari 
paxtakor rayonlardan minglab.km. uzoqlikda, iste’mol rayonlarda joylashgandir. 
Paxta asosan 20

va 40


SHimoliy kenglik orasida quruq subtropik mintaqalarda 

yetishtiriladi. Paxta sug’orib (O’zbekiston, qirg’iziston, Tojikiston, Turkmaniston, 
Ozarbayjon, qozog’iston, Misr) xamda sug’ormay (AQSH) yetishtiriladi. Yiliga 
dunyo bo’yicha 19-20 mln.t. paxta tolasi yetishtiriladi. 
Eng yirik paxta tolasi yetishtiruvchi mamlakatlar AQSH - 2,5 mln.t. 

O’zbekiston va Xitoy 1,5-2,5 mln.t., Xindiston - 1,5 mln.t. bo’lib, shuningdek 

Turkiya, Pokiston, Braziliya, Meksika, Perudir. (xar ikkala mamlakat qimmatbaxo, 
ingichka tolali paxta yetishtiradi.), Xalqaro bozorga 4,5-5 mln.t. paxta tolasi 
chiqariladi. Ayniqsa, rivojlanayotgan mamlakatlarda yetishtirilgan paxtaning 50-
75% chiqariladi. (Xindiston eksportga chiqarilgan paxta tolasiga nisbatan ko’proq 
import qiladi). Yevropadagi mamlakatlar 2 mln.t. ortiq paxta tolasini, Yaponiya - 
800-900 ming tonna paxta tolasini import qiladi. Xitoy-yirik paxta yetishtiruvchi 
mamlakat bo’lishiga qaramay zo’rg’a o’z extiyojlarini qondiradi. 
Tolali o’simliklardan jut va sizal o’simliklari xilma-xil texnik maqsadlarda 

ishlatiluvchi materiallar olishda foydalaniladi. Jut-Xitoy va Xindistonda (1,5-2 

mln.t. dan), Bangladeshda (500-600 ming.t.) yetishtirilsa (dunyo bo’yicha 4,5-5 
mln.t.), sizal (agava bargidan olinadi) Braziliya (200 ming.t.) va Tanzaniyada (400 
ming.t.) yetishtiriladi. Dunyo bo’yicha 500-600 ming.t. sizal ishlab chiqariladi.