Toshkent tibbiyot akademiyasi farg‘ona filiali “ijtimoiy fanlar” kafedrasi

Alternativ harakatlar – ekologiya, urush va tinchlik, turmush darajasi va boshqa dolzarb umumbashariy muammolarning o‘ziga xos echimlarini topishga intiluvchi yangi jamoatchilik harakatlari.
Anarxizm (yun. anarchia – beboshlik, hokimiyatsizlik) - davlat boshqaruvi va institutsional boshqaruvning milliy miqyosdagi barcha shakllaridan batamom voz kechishga da’vat etuvchi ijtimoiy-siyosiy oqim.
Anarxiya (yun. anarshia – beboshlik, hokimiyatsizlik) - 1) davlat hokimiyati va alohida jamoalar, oilalar va kishilarning o‘z-o‘zini boshqarishga asoslangan dastlabki jamoasini istisno etuvchi jamiyat tuzilishining ijtimoiy-siyosiy shakli; 2) jamoat hayotini tashkil etishdagi tartibsizlik, jamiyat hayotini noto‘g‘ri tashkil etish, uning siyosiy va huquqiy sohalarida qonunsizlikning hukmronligi, iqtisodiyot va ijtimoiy sohada me’yoriy faoliyatning yo‘qligi.
Antimilitarizm (lot. militaris) - ichki va xalqaro maydondagi qarama-qarshiliklarni hal qilish maqsadida qurolli zo‘ravonlikni qo‘llashga qarshi chiquvchi ijtimoiy-siyosiy qarashlar va harakatlar majmui.
Antisemitizm (yun. anti semit – ivrit, semit) - yahudiylarga nisbatan qarshi salbiy munosabatlarni ifodalovchi va ularni ta’qib ostiga oluvchi mafkura va siyosat. Irqiy shovinizmning eng ashaddiy shakllaridan biri.
Aparteid (afrikan (burlar) tilida apartheid – alohida yashash) - irqiy kamsitishning shakli bo‘lib, kishilarni irqlarga ajratish usuli; jamiyatdagi ayrim aholi guruhining siyosiy, ijtimoiy-iqtisodiy va fuqarolik huquqlaridan mahrum qilish yoki ularning ushbu huquqlarini ma’lum darajada cheklab qo‘yish, ayrim hollarda hududiy jihatdan izolyasiya qilib qo‘yiladigan harakatlar. Genotsidning ba’zi bir aktlari A.ga kiradi. Zamonaviy xalqaro huquq A.ni insoniyatga qarshi jinoyat deb hisoblaydi. 1973 yilda BMT Bosh Assambleyasi ushbu sohadagi jinoyatchilikning payini qirqish va buning uchun jazolash to‘g‘risidagi Konvensiyani qabul qilgan.
Apatrid (yun. apatris – vatanga ega bo‘lmagan) - dunyoning hech bir mamlakatida fuqarolik maqomiga yoki biror-bir davlatda yashash huquqiga ega bo‘lmagan kishilar.
Apellyasiya (lot. appellatio - murojaat qilish, shikoyat qilish) - 1) biror shaxs yoki guruhning vakolatli idora yoki davlat organi tomonidan ular ustidan chiqargan ko‘rsatma, qaror yoki xulosalardan norozi bo‘lib yuqori davlat organlariga shikoyat qilishi. 2) Sudlangan shaxslarning yoki tashkilotlarning sud qarori va hukmidan norozi bo‘lib, ishni to‘lig‘icha ko‘rib chiqish huquqiga ega bo‘lgan yuqori sud organlariga shikoyat yoki yordam so‘rashining shakllaridan biri. 3) yuqori davlat organlari yoki idoralariga yordam va maslahat so‘rab shikoyat qilish. A. har bir davlatning qabul qilgan jinoyat-protsessual qonunlariga asosan olib boriladi. O‘z.Rda bu qonun 1994 yil 22 sentyabrda qabul qilingan va 1995 yil 1 apreldan kuchga kirgan.
Aralashmaslik – bu xalqaro huquqning asosiy tamoyillaridan biri bo‘lib, davlat yoki xalqaro tashkilotlarning boshqa bir davlatning ichki ishlariga bevosita yoki bilvosita aralashmaslikni ifodalaydi.
Arbitraj (frans. arbitrage) - Hakamlar sudi (maxsus belgilangan hakamlar tomonidan ikki taraf o‘rtasidagi janjalli ishni ajrim qilish, ko‘rib chiqish); 1.Xalqaro arbitraj: biror-bir masala ustidan bahslashib qolgan tomonlarning o‘z ixtiyorlari bilan saylagan, uning qarorini barcha tomonlar tan oladigan yagona arbitr yoki arbitrlarning xalqaro nizolar, o‘zaro qarama-qarshiliklarni tinch yo‘l bilan hal qilish usuli. 2.Tashqi savdo arbitraji: davlatlar o‘rtasidagi tashqi savdo aloqalaridagi mavjud iqtisodiy muammolarni va kelishmovchiliklarni o‘zaro qabul qilingan shartnoma yoki qonunlar asosida hal qilishga mo‘ljallangan vakolatli xalqaro organ. 3.Davlat arbitraji: yuridik va jismoniy shaxslar, davlat idoralari va muassalari o‘rtasidagi janjalli ishlarni ajrim qiluvchi hakamlar.