Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geodeziya, kartografiya va geografiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
1:200000 Masshtabli karta. 
Bu masshtabdagi dastlabki kartalarning 
yaratilishi 1920-yillarga to’g’ri keladi.Kartalardan sobiq Ittifoqning shimoliy 
hududlarida va chalacho’l hudadlarida ko’proq foydalanilgan. Uni yaratish ham 
dala sharoitida, ham kameral sharoitda olib borilgan. 
Bu masshtabdagi kartalarni dalada s’yomka qilish 1930-yillarga to’g’ri 
keladi. O’sha vaqtdagi bunday masshtabdagi kartalar mazmuni bo’yicha, har bir 

---

10 
hududning generalizastiya darajasi bilan farq qilgan va gorizontallar oralig’i 20 m 
deb qabul qilingan. Ikkinchi Jahon urushi davrida bunday masshtabdagi kartalar 
juda zarur bo’lib, operativ maqsadlar uchun foydalanilgan. Bunday masshtabli 
kartalarda geografik elementlarning to’g’ri tasvir-lanishiga juda katta e’tibor 
berilib,ularning aniqligi yuqori bo’lgan. Lekin rel’ef, aholi yashaydigan joylar, 
o’simliklarni tasvirlashda ba’zi kamchiliklarga yo’l qo’yilganligi sababli urushdan 
so’ng bunday masshtabli kartalar qaytadan tuzila boshlandi. 1963-yilda yangi 
shartli belgilar ishlab chiqilishi natijasida ularning mazmuni ancha kengaytirildi. 
Aniqligi va mazmuni bo’yicha 1:100 000 masshtabli kartaga yaqinlashdi. Bu 
kartani tuzishda yangi metodlardan, yangi plastiklardan va gravirlash 
apparatlaridan keng foydalanilgan. 
1:300000 Masshtabli karta 
Dastlabki vaqtlarda 1:200000 masshtabli 
kartalar bilan bir qatorda 1:300000 masshtabli 
kartalar ham loyihalashtirilgan 
edi.Bunday kartaning 
maqsadi boshqacharoq bo’lib, u ko’proq tabiiy geografik 
elementlar (gidrografiya, o’rmonlar, botqoqliklar, sho’rxoklar, pichanzorlar va 
ҳokazo) ni aniqroq tasvirlashga moslashtirilgan. Bu masshtabdagi kartalar ham 
katta ko’lamdagi loyiҳalash ishlarini bajarishda, shuningdek o’rta masshtabli 
mavzuli kartalar tuzishda foydalanish uchun
mo’ljallangan. 
Ushbu karta mazmunidagi yangilik shundan iboratki, unda tuman chegaralari 
beriladigan bo’ldi. Ma’muriy markazlar alohida ajratilib, ularni ahamiyatiga 
e’tibor berilib, har hil shriftlarda yozildi. Aҳolisi zich ҳududlarda 200 dan kam 
aholisi bo’lgan joylar tushirib qoldirildi. Lekin aholisi siyrak hududlar bundan 
mustasno. Uni tuzishda 1:100 000 masshtabli kartalardan foydalanildi. Bu kartada 
generalizastiya elementlari saqlab qolindi. Bu masshtabdagi kartalardan 
rejalashtirish 
tashkilotlarida 
ilmiy-tadqiqot 
ishlarida, 
landshaftshunoslikda 
geologik, geobotanik tuproqshunoslik kartalari tuzishda ko’p foydalaniladi. 
Shunga qaramay, bu masshtabdagi kartalar eskirdi va yangilanmay qoldi. Chunki
keyingi nashr qilinayotgan 1:200000 masshtabli kartalarning mazmuni 
uningmazmuniga yaqinlashtirilgan edi.