Ва туризм ўқув қўлланма Тошкент – 2008 йил

I. БОБ. ТАРИХИЙ ЎЛКАШУНОСЛИК ФАНИНИНГ ТУРЛАРИ, ҚАДИМГИ ЁЗМА МАНБАЛАР ВА ЎРГАНИЛИШИ


I.1-§. «Тарихий ўлкашунослик ва туризм» фанининг предмети, мақсад ва вазифалари

Ушбу фан олий ўқув юртларининг баъзи гуманитар йўналишдаги бакалавр талабалари учун мўлжалланган.

Фаннинг предмети. Ўлка ва халқ ҳаётини, уни энг қадимги даврлардан то ҳозирга қадар ижтимоий-иқтисодий, сиёсий ва маданий жиҳатдан ривожланиб боришининг энг муҳим жиҳатларини, яъни: ҳудудда илк одам зотининг пайдо бўлиши ва маконларини, уруғ, қабилаларни, шунингдек, элат, миллат, халқнинг шаклланиши ва ривожи биан боғлиқ этно-маданий жараёнларни, қишлоқ, шаҳар, давлатларнинг ривожланиши, буюк тарихий сиймолар ва халқ қаҳрамонлари, уларнинг Ватан ва унинг равнақи йўлидаги ўрнини, тарихий ёдгорликлар ва жой номлари биан боғлиқ ўлка топонимикасини, мустақилликка эришув ва илк даврдаги амалга оширилаётган бунёдкорлик ишларини, шунингдек, мамлакатимизда туризмнинг вужудга келиши, ривожи ва истиқболларига доир бўлган масалаларни ўз ичига қамраб олган.
Фаннинг вазифаси. Тарихий ўлкашунслик ва туризмнинг 5 та асосий манбаси бўлиб, улар: археология, этнография, топонимика, архившунослик ва музей экпонатларидан иборат. Бу фан орқали эса ўлка ва халқ ҳаётини, уни энг қадимги даврлардан то ҳозирга қадар ҳар томонлама ривожланиб боришининг энг муҳим жиҳатларини юқорида қайд этилган 5 та асосий манбалар орқали татқиқ этилиши берилган бўлиб, талаба ёшларни улар билан яқинроқ таништиришга асосий эътибор қаратилган.
Ўқув қўлланма 6 та бобдан ташкил топган бўлиб, II бобда археологиянинг ўлкашуносликдаги роли, яъни ҳудудда шаклланган моддий маданият ёдгорликлари билан биргаликда маънавий маданият илдизларининг чуқур асосга эга эканлигига доир масалалар ёритилган.
III боб эса этнографиянинг ўлкашуносликда тутган ўрни ҳақида бўлиб, ўзбек халқининг этник шаклланиши, урф-одатлари, қадриятлари, байрамларига доир маълумотларга кўпроқ эътибор қаратилган.
IV бобда топонимика орқали ўлкани ўрганилишига бағишланган бўлиб, жой номлари, шунингдек, кишиларнинг исми маънолари ҳамда тарихий ёдгорликлар, уларнинг бунёд бўлишига доир тафсилотлар қайд этилди.
V бобда эса ўлкада туризм ва унинг ривожланиши билан боғлиқ бўлган муҳим масалаларга эътибор қаратилган.
VI боб ўлкашуносликда далилий ҳужжат асров муассасалари бўлган архивлар ҳақидаги ҳамда тарихимиз, ўлка ҳаётининг кўзгусига қиёс этиладиган музейлар ва улардаги кўргазма воситалар-экспонатлар тўғрисида бўлиб, келтирилган маълумотлар ўзининг аҳамияти, қизиқарлилиги билан диққатни жалб этади.
Фаннинг энг муҳим вазифаларидан бири, ёшларга ўзи яшаб турган ўлка – Ўзбекистон ҳақида, унинг тарихий ва маданий ёдгорликлари, ҳалқнинг ўтмиши ва бугунги ҳаёти билан боғлиқ этно-маданий жараёнлари ҳамда юртимизда мустақиллик туфайли эришилган бунёдкорлик ишларига, шу билан бирга туризм- саёҳликнинг эркин ривожланиши ва аҳамияти ҳақидаги маълумотларни етказишдан иборат.