Xalqaro valyuta munosabatlari rivojlanishining zamonaviy

Milliy valuta paritetini belgilash. Valuta pariteti — bu ikki valuta o'rtasidagi, qonuniy asosda belgilangan nisbat. Monometalizm davrida (oltin yoki kumush) valuta kursining asosi bo‘lib tanga pariteti hisoblangan. Tanga pariteti bu turli mamlakatlar pul birliklarini o'zidagi metall sig‘imiga ko‘ra o‘zaro solishtirishdir. Tanga pariteti tushunchasi valuta pariteti tushunchasi bilan mos keladi.
Oltin monometalizmi davrida valuta kursi oltin paritetiga asos- langan edi. Bunda valutalar zaminidagi rasmiy oltin miqdorlari bo'yicha o‘zaro solishtirilar edi. Bu sharoitda valuta kursi ushbu oltin pariteti atrofida, oltin nuqtalar chegarasida, tartibsiz asosda tebranar edi. Oltin nuqtalarning klassik mexanizmi 2 shart mavjudligi holatida amal qilar edi, ya’ni oltinning erkin asosdagi oldi-sotdisi va uning chetga cheklanmagan miqdorda erkin olib cbiqilishi. Valuta kursining tebranish chegaralari oltinni xorijga olib chiqish xarajatlari bilan belgilangan va amalda paritetdan +;- 1%—dan ortiq bo'lmagan. Oltinni xorijga olib chiqish xarajatlariga fraxt, sug‘urta, kapitalga foiz yo‘qotishlari, probani aniqlash va boshqa shu kabi xarajatlar kirgan. Oltin standartini bekor qilinishi bilan oltin nuqtalar mexanizmi o‘z harakatini to'xtatdi.
Oltinga almashmaydigan kredit pullar sharoitida valuta kursi asta- sekin oltin paritetidan uzoqlasha boshladi, chunki oltin muomaladan xazinaga siqib chiqarilgan edi.
Xalqaro Valuta Fondining o‘zgargan Ustaviga muvofiq valutalar- ning paritetlari SDR yoki boshqa xalqaro valuta birligida belgilanishi mumkin. 1970-yilning o‘rtalaridan boshlab yangilik sifatida paritetlar valuta savati (korzina) asosida belgilana boshlandi. Bu bir valutaning o‘rtacha tortilgan kursini boshqa bir qator valutaiar yig‘masiga solish- tirish uslubidir. Valuta savatining (korzina) AQSH dollari o‘rniga ishlatilishi dollar standartidan ko‘p valutali standartga o‘tish tendensiya- sini aks ettiradi.
Milliy valutaning konvertatsiya shartlari. Konvertatsiya — bu milliy valutani xorijiy valutalarga almashinishidir. Konvertatsiya shartlariga ko‘ra milliy valutaiar:

• 
  erkin konvertatsiya qilinadigan. Iqtisodiy jihatdan rivojlangan davlatlarda valuta cheklanishlari yo‘q bo‘lib, milliy valutaiar xorijiy valutalarga erkin konvertatsiya qilinadi. Xalqaro Valuta Fondining yangi tahrirdagi Ustaviga (1978- y.) «erkin foydalaniladigan valuta» tushunchasi kiritilgan. Xalqaro Valuta Fondi ushbu toifaga AQSH dollari, Germaniya markasi, Yapon iyenasi, Buyuk Britaniya funt sterlingi va Fransiya frankini kiritdi.
  

Haqiqatda olganda erkin konvertatsiya qilinadigan valutaiar deb to‘lov balansining joriy operatsiyalari bo‘yicha valuta cheklanishlari mavjud bo‘lmagan davlatlar valutalari hisoblanadi (bular asosan rivojlangan davlatlar va jahon moliyaviy markazlari shakllangan yoki Xalqaro Valuta Fondi oldida valuta cheklanishlarini kiritmaslik majburiyatini o‘z zimmasiga olgan ayrim rivojlanib borayotgan dav­latlar);

• 
  qisman konvertatsiya qilinadigan valutaiar, valuta cheklanishlari saqlanib qolgan mamlakatlarda mavjud bo‘lib, milliy valutaning xorijiy valutalarga konvertatsiyasi davlat iqtisodiy siyosatidan kelib chiqqan holda birmuncha cheklanadi.
  
• 
  xorijiy valutalarga konvertatsiya qilinmaydigan (yopiq) valutalarga bo‘linadi. Ba’zi davlatlarda siyosiy sabablarga ko‘ra rnilliy valutalar xorijiy valutalarga umuman konvertatsiya qilinmaydi (Shimoliy Koreya, Kuba davlatlari), ya’ni rezident va norezident shaxslar uchun valuta almashtirishga ruxsat yo‘q.