Ўзбекистон республикаси олий ва

II-MODUL. PSIXOLOGIYA FANIGA KIRISH.
7-mavzu. Umumiy psixologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalar, tamoyillari va tadqiqot metodlari. (2 soat)
Reja:

1. Umumiy psixologiya fanining predmeti, maqsadi va vazifalari.

2. Umumiy psixologiyani fan sifatida shakllanishi, psixikaning namoyon bo`lish shakllari.

3. Umumiy psixologiyaning tarmoqlari va fanlar tizimida tutgan o`rni.

4. Umumiy psixologiya fanining metodlari va tamoyillari.

5. Hozirgi zamon umumiy psixologiyasining tarmoqlari va ularning ahvoli.

Tayanch iboralar:

Ruh, jon, ichki kechinmalar, psixika, psixik holatlar, psixik jarayonlar, eksperiment, test metodi, tarmoqlar, shakl, sezgi, idrok, tafakkur.

Har qanday aniq fan boshqa fanlardan o‘z predmetining xususiyatlari bilan farq qiladi. Psixologiya o‘rganadigan hodisalarning o‘ziga xos xususiyatlarini aniqlash bir muncha qiyinroq. Bu hodisalarni tushunish ko‘p jihatdan psixologiya fanini egallash zaruratiga duch kelgan odamlarning dunyoqarashiga bog‘liqdir.

Ruhiy hodisalar "idrok", "xotira", "tafakkur", "iroda", "hissiyot" va boshqa shu kabi nomlar bilan guruhlarga ajratilib, hammasi birgalikda psixika, kishining psixik, ichki dunyosi, uning ruhiy xayoti va xokazolar deb ataladigan tushunchalarni hosil qiladi. Garchi kundalik muloqot davomida boshqa odamlarni kuzatib borgan kishilar xulq-atvorning turli xil faktlari (harakatlar, qiliqlar va x.k.) bilan bevosita munosabatda bo‘lsalar ham, amalda o‘zaro birgalikda harakat qilishga bo‘lgan ehtiyoj ularni tashqi xulq-atvor ortida yashirinib yotgan psixik jarayonlarni farqlay bilishga majbur qilgan. Kishining xatti-harakatlari zamirida hamisha unga dasturi amal bo‘lgan maqsadlar, mayllar, u yoki bu voqeadan ta’sirlanish zamirida esa xarakteriga xos asosiy belgilar tushunilgan. Shuning uchun ham psixik jarayonlar, xususiyatlar, holatlar ilmiy tahlil predmetiga aylanishidan ancha ilgari kishilarda bir-birlari to‘g‘risida sodda psixologik bilimlar to‘plana boshlagan. Bu bilimlar avloddan avlodga o‘tgan holda tilda, xalq ijodiyoti yodgorliklarida, san’at asarlarida o‘z ifodasini topa bordi.

Ilmiy psixologiya predmeti deyilganda, avvalo, psixik hayotning konkret faktlari nazarda tutiladi. Psixik hayotga doir har bir fakt esa ham miqdor, ham sifat jihatdan xarakterli xususiyatlarga ega. Masalan, psixologiya fani insonning tevarak-atrofdagi narsalarni idrok qilish jarayonini tekshirib, juda muhim faktni aniqlagan: idrok sharoitlari o‘zgarib tursa ham, idrok qilingan predmetning inson ongidagi obrazi nisbatan o‘zgarmay qolaverar ekan.