18
yo’l - inshootlarni sinash bo’ladi.
Inshoot va konstruktsiyalarni sinash metrologiyasi mustaqil soxasi sifatida bir
asrdan ziyod mavjuddir. Katta xajmda qurilish ishlarining olib borilishi, yirik ilmiy
tekshirish institutlarining barpo etilishi sinash jarayonini mislsiz o’sishiga olib keldi.
Mustaqil Hamdustlik Davlatlarining bir necha yirik ilmiy markazlarida (TSNIISK,
NIIJB, NIISK, Minstransstroyning TSNIIS, Kiev ZNIIEP)
laboratoriya sharoitida
ayrim inshoot fragmentlarini naturaviy o’lchamda sinashni amalga oshirish
imkoniyatlari mavjud. Yuqorida sanab o’tilgan ilmiy markazlardan tashqari,
bunday
tadqiqotlar LenZNIIEP da, Gruziya fanlar akademiyasi qurilish mexanika va
zilzilabardoshlik institutida, Belorusiya davlat qurilish qo’mitasi, UzLITTI va shu kabi
qator ilmiy tadqiqot institutlarida bunday tadqiqotlar olib borilmoqda.
Inshoot va ularning modellarini eksperimental tadqiq etish Germaniya, Polьsha,
CHexoslovakiya,
Frantsiya, Italiya, Yaponiya va boshqa chet davlatlarning ilmiy
tadqiqot firmalarida olib borilmoqda.
Xozirgi vaqtda ilmiy-tadqiqot ishlari va ularga bog’liq konstruktsiya va
inshootlarni sinashga ularning xar birini barpo etish va ekspluatatsiya qilish bosqichlari
bir vaqtda olib boriladi.
Konstruktsiyani ishlab chiqish bosqichiga ko’ra
sinashning maqsadini
quyidagicha ifoda etish mumkin:
1.
Inshootlarni loyihalash, ularning katta qismini qamrab oluvchi mavjud
nazariy ishlanmalarga asosan amalga oshiriladi. Inshootni xisoblashning nazariyasini
ishlab chiqish, olingan nazariy natijalarni oydinlashtirishga
imkon beruvchi qator
eksperimental tadqiqotlarga tayanadi. Bunda quyidagi masalalar xarakterli bo’lishi
mumkin:
a) Inshoot va uning modellarini sinash yo’li bilan konstruktsiyaning zo’riqish-
deformatsiya xolatini aniqlash, uning xisobiy sxemasini oydinlashtirish. Sinov
natijasida olingan ma’lumotlar ishlab chiqilgan nazariyani baholashga xizmat qiladi.
b) Yukning
qiymati va intensivligi, inshootning ayrim fizik muxitlar bilan
o’zaro ta’siri natijasi sifatida aniqlash.
2.
Odatda loyihalashtirilgan inshoot eksperimental tekshiruvdan o’tkazilishi
lozim bo’ladi. Bu bosqichda quyidagi masalalar yechiladi:
a) Inshootning xisobiy sxemasini tekshirish va oydinlashtirish. Bu masalaga
misol bo’lib yig’ma va yig’ma-yaxlit quyma inshootlarning
xisobiy sxemasini
oydinlashtirish xizmat qilishi mumkin.
b) Inshootning ayrim bog’lamlarini konstruktsiyalashni to’g’riligini tekshirish.
v) Inshootning yuk ko’tarish qobiliyatini aniqlash. Inshootni buzulishga qadar
olib borish, uning sxemasini va buzuvchi yuk qiymatini o’rnatish tadqiqot bosqichidagi
sinovning pirovard maqsadi bo’lib qoladi.
3.
Zamonaviy qurilish amaliyotida sinov inshootlarni barpo etish, va
19
ekspluatatsiya qilish jarayonida xam o’tkazishni ko’zda tutadi:
a) Inshootlarning yig’ma elementlarini qurilish industriyasi korxonalarida
ommaviy ravishda tayyorlashda sifat nazorati.
b) Inshootning yuk ko’taruvchi konstruktsiyalari yedirilgan va ishlash noqulay
bo’lgan taqdirda inshoot xolatini tekshirish.
v) Axamiyatliligi inshootlarni ekspluatatsiyaga topshirishdan avval sinov yuki
bilan tekshirib ko’rishni lozim topadi.
Inshoot ishlashini o’rganishning eksperimental usullariga
avariyalar taxlilini
xam kiritish lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: