1-ma’ruza. Konstruktsiyalar, binolar va inshootlarni sinash va tekshirishning mohiyati (2 soat)

1.2.Inshootlarni tekshirish va sinashning maqsad va vazifalari 
Mazkur fanning maqsad va vazifalari
– foydalanishda bo’lgan ob’ektlarning 
xossalari va holatiga miqdoriy va sifat ko’rsatkichlari bo’yicha baho beradigan uslub 
va vositalarni yaratish, shuningdek ularda kechadigan jarayonlarni tajribaviy o’rganish, 
bino va inshootlar konstruktsiyalari elementlari, materiallarning konstruktiv va 
ekspluatatsion xossalarini eksperimental yo’l bilan aniqlash hamda ularni texnik 
talablarga moslik darajasini belgilashdan iborat. 
Inshootlarni sinashning asosiy vazifasi qurilish konstruktsiyasining real holati 
bilan uning hisoblash sxemasi orasidagi moslikni aniqlashdan iborat. Muhandislik 
inshootlari murakkab kuchlanish-deformatsiyalanish

holatida bo’lgan, fazoviy 

konstruktsiyalarni tashkil etadigan ko’p sonli elementlardan tashkil topgan murakkab 
mexanik sistema hisoblanadi. Xozirgi zamon qurilish mexanikasini ancha rivojlanib 
ketganligiga qaramay, aniq ob’ektlarda, masalan qurilish konstruktsiyalarining 
hisoblash sxemalarida ma’lum darajada ideallashtirishga to’g’ri keladi, bunda real 
konstruktsiyaning asosiy xossalarigina hisobga olinadi. Bundan tashqari, qurilish 
konstruktsiyalarining holati tasodifiy xarakterga ega bo’lgan qator omillarga ham 
bog’liqdir. Masalan, po’latdek bir jinsli materialning mustahkamlik xarakteristikalari 
ham bir xil emas. N.S. Streletskiy tomonidan amalga oshirilgan St.3 markali po’latning 
oquvchanlik chegarasini o’rganish natijalari, bu materialning oquvchanlik chegarasi 
200 dan tortib to 320 Mpa gacha o’zgarishi mumkin ekanligini ko’rsatdi. Beton va 
yog’ochda bunday tafovut yanada kattaroq bo’ladi. Bino va inshootlar 
konstruktsiyalariga ta’sir etadigan xususiy og’irlik, shamol va qor, kran yuklari kabi 
ta’sirlar ham o’zgaruvchan bo’ladi. 
Konstruktsiyalarning alohida elementlarini tayyorlash, tashish va o’rnatish 
jarayonida ham tasodifiy og’ishlar yuz berishi mumkin. Bunday og’ishlar texnologik 
me’yorlar bo’yicha nazorat qilinadi. 
Sinovlardan maqsad
– muhandislik inshootlari, konstruktsiya va materiallarning 
holatini o’rganishdan iborat. Sinovlar laboratoriya va real sharoitlarda, modellar va real 
ob’ektlarning o’zida o’tkazilishi mumkin.