1. Multimediyali kartografik asarlarni yaratilishi Kartografiya sohasi

2-mavzu. Multimediyali kartografik asarlar. Dizaynga plan sifatida qarash.
Reja
1. Multimediyali kartografik asarlarni yaratilishi
2.Kartografiya sohasi
3.Kartografiya, GAT, Vizualizatsiya, Kartalarni tuzish
4.Kartalarning turlari
5.Mavzuli xaritalarning maqsadi
6. Dizaynga plan sifatida qarash


1. Multimediyali kartografik asarlarni yaratilishi
Multimediya - kompyuter tehnologiyalar yig'indisi saqlash turli vositalarini integrallamoq, axborotni interaktiv va almashishni qaytadan tiklash (shu jumladan uch o'lchamli model va animatsiyalar) aero va ko'smik suratlar, foto suratlar, rasmlar, boshqa video syujetlar, matnlar va tovush jo'r bo'lishidan iborat.
Materiallarni turliligi, asarda aniq mantiqiy qoidalar bo'yicha ichki bog'lanadi. Obyektni uyg'unlikda tassavur etishga imkon yaratadi. Berilganlarni shunday tashkil qiladiki istemolchi uni maksimal qulay usul bilan ko'radi- assotsatsiya bo'yicha bir hil holtlarda shunday fikr ham bildiradiki, multimedia kompyuter dizaynini bir yo'nalishi sifatida yaralgandek, bazan dizaynni keng multimedia sohasini qismi sifatida ko'rishadi, ko'mpyuter kartografiyasini imkoniyatlari keying boblarda batavsil berilgan. Kompakt disklar multimedia mahsulotlarini tashuvchilar kenglik axborotini katta hajmdagi yozuvini yuqori sifatini taminlaydi, ular ixcham juda qulay o'qishga har bir kpmpyuterda sanash (hisoblash) moslamasi bilan jihozlangan, va shuning uchun ishonch bilan kartografik amaliyotga kiradi. Multimedia texnologiyalarini asosan ensklopediya, darsliklar, qo'llammalar, ma’lumotnoma, turistik yo'llanmalar shuningdek katta kartografik asarlar, turli hil atlaslarda joy yoki obyektni aks ettiradigan audio axborot va nmatnli integratsiya tasvirlarida ishlatiladi. Bunda multimedia texnologiyalari karta bezashdagi an’anaviy kartografiya prinsplari va tajribaga suyanadi.
Turli hildagi va sifatli kartografiya materiallari ovozli matn bilan kuzatilayotgan statistik kartalar va animatsiyalar rossiya va chet el multimedia ensklopediyalarida uchraydi.
Har bir multimedik asarni yaratish uni maketini ishlab chiqishdan boshlanadi. O'ziga xos xususiyati shundaki, foydalanuvchi xoxishi bo'yicha ekranda bitta yoki bir nechta rasm va matnlarni joylashtirishi mumkin.
Bir xil holatlarda, agar shunday imkoniyat bo'lmasa, an’anaviy atlas varaqlarini to'plagan prinsiplardan foydalanish kerak. Maket shuning uchun ham kerakli materiallarni bo'lish va bo'linmachalar bo'yicha yasashi yig'ishi uchun.
Bezashni birdamliligi- juda yaxshi asekt (nuqtai nazar). Multimedia asarining individual uslubini yaratadi, bosma atlas uslubi uni shakli bilan aniqlanganligidek, muqovalash turidek, super jilt bilan forsaj bo'limlarning titul varaqlari bilan, barcha varaqlarini birdek bezashidek albatta multimedia atlasining masshtabini tanlashda va “betlarni” jamlash cheklanmagan chunki elektron tashuvchilar katta hajmga ega , qog'oz materiallaridan ancha arzon turadi. Elektron “varaqani “ o'lchamini aniqlash kuchda qoladi. (Ekranda tasvir o'lchash ), lavha dizaynini ishlab chiqish (“jiltni”) uni foydalanuvchi boshida ko'radi, animatsiya elementlarini kiritish multimediya atlas va uni betlarini umumiy va uni uslubini loyhalashtirish.
Kompyuter grafikasi kartalarni badiiy rangli bezash va baland grafik sifatini taminlaydi. Lekin ularni imkoniyatlarini aql bilan ishlatish kerak atlasni mazmunini uni yorug' dizaynini orqasida yo'qolib qolmasligi uchun.
An’anaviy kartografiyadagidek, matnlar multimedia asarlarida ajralmas qismi bo'lib qoladi. Ular geografik tavsiflar kartalarni ishlatish bo'yicha metodik shuntirishlar, ma’lumotlar, geografik nomlar ko'rsatkichklarini o'z ichiga oladi. Matnlar kartalarni Tarixiy va madaniy harekterdagi malumotlar bilan tushuntirishadi va to'ldirishadi. Kartalar tuzish uslublari va manbalarini ko'rsatishadi, uning ichidagi axborotni baholashga yordam beradi va ilmiy amaliy ishlatilishni yo'naltiradi. Matn va kartalar o'rtasidagi bog'liqlik turli matnlarni taqqoslashga yordam beradi, uni takrorlanishini istisno qiladi. Matnlar rasmlar diagrammalar fotosuratlar bilan qo'shnidir. Matnlarni ishlab chiqarishda multimedia asarlariga dizayn yondoshuvni ishlatishadi, an’anaviy atlaslarga ishlab chiqarilgan, undan tashqari ishni undan ham samarali bezashga imkon yaratadi. Matnni aytib turuvchilar interaktiv tartibda ekranga chiqara oladigan ushbu savol bo'yicha bo'lgan matn bilan ishlashga yordam beradi. Ular oddiy teksdgi snoska (soha ostidagi izoh) va izohlarga teng lekin multimedia variantida shunda paydo bo'ladiki, qachon foydalanuvchi buga muhtoj bo'lsa. Kursorni ajratib qo'yilgan so'zga olib kelinsa (terishinga) va yordam chiqadi (“suzib chiqadi”). Ekranda multimedia texnologiyalari katta axborotni va badiiy va ilmiy tavsiflarni yashiradi, video materiallar bilan matnlar, diogrammalar va foto suratlarga sifr ko'rishlar kartalarga turli turdagi kiritgan. Tovishni “yordam berish” uchun hali ishlatiladi masalan turistik kartada arxetektura obyektini sazovor joyini korsatish uchun kursor bilan ko'rsatiladi, uni nomi inshoat yo'li bilan arxetektura nomi bilan aytiladi. Musiqiy yangrash hali ko'zda tutilmagan mamlakat ishini yangrashi yoki qushlar va yovvoyi hayvonlar o'sha jo'yda joylashgan . qo'riqhonadagilarni ovozini vujudga keltirish.
Obzor kartalarda punktlar berilgani, ular haqida batavsil ma’lumot berilgan. (Rejalar yoki katta masshtabdagi kartalar, foto suratlar, suratlar, panoramalar) maxsus belgilar bilan ajratiladi. Shaharlar kartalarida alohida kartada (derazada) shaharni markaziy qismini muzey yoki teatrlar ajratilgani berilgan. Kursor bosilganda muzey belgisi “yonadi” va uning yoniga tushuntirish matn suzib chiqadi. To'ldirish sifatida ekranga afsona va tugmachalar chiqadi, boshqa karta va atlaslarga o'tishni taminlab beradilar.
Multimedia asarlarining dizaynini va loyhalashni sinariylar kritiladigan kartalarni to'liq ro'yhati (maqolalar, rasmlar, video, audio syujetlar) ularni bo'limlar bo'yicha joylashtirishni nazarda tutadi.
Har bir hujjatga kirish loyhasini imkoniyatklar ro'yhatini (kartalar va rasmlarni chop etish berilgan hususiyatlar bo'yicha obyektlarni masshtablarini izlash afsonalarni chiqarish) taqdim etiladi.
2.Kartografiya sohasi
Kartani tuzish nima? Ushbu savolga qisqa va oddiy javob berish mumkin: qog’ozda tasvirlangan kartalardan uyimizga yoki manzilimizga etib borish uchun foydalanamiz. Buning uchun biz internetdan zarur bo’lgan kartani yuklab olib, unga manzilimizga etib olish marshrutini qalam orqali chizib, o’zimiz uchun rasmiy kartaga ega bo’lamiz. Ijodkorlar va rassomlar kitoblar, jurnallar uchun kartalar yaratishadi va kartalardan foydalanish ular uchun o’ziga xos ramziy ifoda bag’ishlaydi. Bu esa soxada asosiy o’zgarishlar mavjudligining nishonasi bo’lib, endi karta haqida ma’lumotga ega bo’lgan kishilar kompyuterlar yordamida professional darajada kartani yaratishlari mumkin. Biz kartani ma’lumotlar bazasidan foydalanib, bir nechta kompyuter dasturlari orqali yaratamiz.
Hozirgi zamonaviy geografik axborot texnologiyalari (GAT) dasturlarining rangli ilyustratsiyalari ana’naviy usullarga nisbatan xushbichim kartalarni yaratishga yordam beradi. Geografik axborot tizimlari asosan keng jamoatchilik uchun mo’ljallangan. Albatta, kartografiya sohasi bo’yicha tayyorgarlikdan o’tgan mutaxassislar borki, ular ham kartalarni yaratish qobiliyatiga ega.