10-mavzu: Yuqumli ichak kasalliklari. (ichak tayoqchasi). Ovqatdan zaharlanishni keltirib chiqaruvchi mikroorganizmlar: salmonellyoz, botulizm Reja

Fermentativ xususiyati. Ichak tayoqchasi fermentativ xususiyatiga ko‘ra juda faol bo’lib, laktoza, glyukoza, mannit, maltoza va boshqa uglevodlarni kislota va gaz hosil qilib parchalaydi. Ammo ichak tayoqchasi shtammlarining 10-12% laktozani parchalamaydi, ular “notipik shtammlar” deb ataladi.Bu urug‘ a’zolari indol hosil qiladi, nitratlarni nigritlargacha qaytaradi,ammo H S hosil qilmaydi.
Toksin hosil qilishi. Ichak tayoqchasi, asosan, endotoksin ajratadi.Ichak tayoqchasining ayrim enteropatogen shtammlari 2 xil enterotoksinva 4 xil gemolizinlar sintez qiladi. Toksin ajratish xususiyati Hnt- vaHly-plazmidalar orqali nazorat qilinadi.
Antigen tuzilishi. Esherixiylarda O-, K- va N-antigenlari bor.Shulardan O-antigen asosiy bo‘lib, ularning serologik guruhlarini belgilaydi. O-antigen somatik, haroratga chidamli, shuning uchum 100°Sda qaynatilganda va avtoklavda agglyutinatsiya qilish xususiyatini yo‘qot-
maydi. Hozirgi vaqtda ichak tayoqchasining 170 dan ortik Oserologic guruhlari borligi aniqlangan. K-antigen yuza joylashgan bo‘lib, haroratga chidamsiz V-, L- va haroratga chidamli A-antigenlardan tashkil topgan.Esherixiylarda 100 dan ortiq turli K-antigenlari bor. N- antigen
xivchinda joylashgan bo‘lib, oqsildan iborat, termolabil tip maxsuslikka ega. Ichak tayoqchasida 50 dan ortiq, turli N-antigenlar mavjud.Esherixiylarning antigen tuzilishiga qarab antigen formulasi belgilanadi. Bunda antigen, uning turi va tartib nomeri ko‘rsatiladi.
Masalan: 0111 sero guruhining antigen formulasi 01 I I : K58: N2,011 1 :V4:N12, 20:K84:N34, 055:V5:N7, 044:K74:N18, 026:V6:N11 va boshqalar. Ichak tayoqchasining antigen tuzilishi mutatsiya, genetik rekombinatsiya va fag konversiyasi kabi omillar ta’sirida o‘zgarishi mumkin.
Esherixiylar orasida fagovar va kolitsinovarlari ham borligi kuzatilgan. Uning bu xususiyatidan kasallikka laboratoriya tashxisini qo’yishda, epidemiologik holatini aniqlashda foydalaniladi.
CHidamliligi. Ichak tayoqchasi kimyoviy, fizik omillar ta’siriga shigella, salmonellalarga nisbatan chidamli, shuning uchun tashqi muhitda(suv va tuproqda) bir necha hafta va oylab yashaydi. Dezinfeksiyalovchi eritmalar: 5% li fenol, 3% li xloramin eritmasi ta’sirida bir necha
daqiqada o‘ladi. Esherixiylar 55°S gacha qizdirilganda I soat, 60°S daesa 15 minutda nobud bo‘ladi.