2-mavzu: Chinnigulkabilar (Caryophyllidae)sinfchasi. Raʼnokabilar (Rosidae) sinfchasi. Burchoqlar (Fabales) tartibi

Ra’noguldoshlar oilasi — Rosaceae

---

Oilaning 120 turkumga mansub 2.000 dan ortik turi Shimoliy yarim sharning o‘rta 
iqlimli mintaqasida tarqalgan. Hamdo‘stlik mamlakatlarida 50 turkumga mansub 
700 dan ortiq tur, shu jumladan, O‘rta Osiyoda 38 turkum, 263 turga mansub 
o‘simliklar o‘sadi. Bular daraxt, buta, yarim buta va o‘t o‘simlik. Barglari 
navbatlashib joylashgan, yonbargli, oddiy, butun yoki uchbargli, tojsimon-
panjasimon yoki murakkab barg. Gullari barg qo‘ltig‘ida joylashgan, yakka yoki gul 
to‘plamida, ko‘sh jinsli. Ko‘sh gul qo‘rg‘onli, aktinomorf, besh a’zoli, gul kosacha 
barglari tutash emas, erkin; oq, sariq, kizil, ayrim hollarda havorang. Changchilari 
ko‘p sonli, tugunchasi ustkidan ostkiga qadar, 5 xonali. Gul formulasi: Ca
(5)5
Co
5
A
∞
G
∞
. Mevasi quruq yong‘oq, shirali danak, murakkab danak yoki yong‘oq meva. 
Urug‘i endospermsiz, tarkibida yog‘, oqsil, ayrim hollarda, amigdalin glikozidi 
uchraydi. Oila tarkibiga Yevropa, Osiyo va Amerikaning o‘rta iklimli mintaqalarida 
tarqalgan mevali daraxtlarning aksariyat qismi kiradi. Mevasi vitaminlar, 
karbonsuvlar, organik kislotalar, efir moylarga boy. Shu sababli ular ozik-ovqat 
uchun muhim ahamiyatga ega. Oila bir nechta kenja (kichik) oilalarga bo‘linadi. 
Tobulg‘ilar kenja oilasi — Spiraeloideae
Tobulg‘ilar kenja oilasi vakillari buta o‘simlik. Barglari navbatlashib joylashgan, 
ayrim hollarda qarama-qarshi, gullari ko‘sh jinsli, aktinomorf, gul ko‘rg‘oni besh 
a’zoli, turli xil tuzilishli, gul to‘plamida toj barglari 5 ta, changchilari ko‘p, ayrim 
hollarda 10 ta yoki 5 ta, gul o‘rni tekis, tugunchasi ustki, mevasi to‘p barg. Asosiy 
turkumi tobulg‘i bo‘lib, uning O‘rta Osiyoda toshli tog‘ yonbag‘irlarida, 
ohaktoshlar. archazorlar va daryo sohillarida o‘sadigan baljuan tobulg‘isi (S. 
baldschuanica) tosh va shag‘alli tog‘ yong‘oqzorlarida uchraydigan tukli tubulg‘a 
(S. pilosa) va choyo‘tsimon tobulg‘i (S. hypericifolia) kabi turlari keng tarqalgan.