3-laboratoriya ishi

AMALIY QISM 
Sirt tarangligi dinamik va statik usullarda aniqlanadi. Dinamik usullarda 

sirtlar 
orasidagi chegara hosil bo‘layotgan onda aniqlansa, statik usullarda 

sirtlararo 
chegarada muvozanat holat qaror topganda aniqlanadi. Dinamik usullar ancha 
murakkab bo‘lganligi sababli faqat maxsus masalalarni xal qilishda qo‘llaniladi. 
Ko‘pincha statik usullar ishlatiladi: tomchilarni sanash va tortish; kapillyar 
ko‘tarilish; xalqani uzish; sokinlikdagi tomchi; pufakchada maksimal bosim hosil 
qilish usullari. Gaz pufakchasidagi maksimal bosimni aniqlash, ya’ni Rebinder 
usulida ancha aniq natijalar olinishi mumkin, shu sababli bu usul bizning 
praktikumda qo‘llaniladi. 
O‘rganilayotgan suyuqlik solingan idishga uchi kapillyardan ibort bo‘lgan 
shisha naycha tushiriladi va suyuqlikning sirti bilan tutashtiriladi. Avvaliga 
suyuqlikning sathi kapillyarning uchidan bir oz yuqoriroq turadi va termostat 
yordamida kerakli temperatura o‘rnatilgandan so‘ng, zaruriyatga qarab, pipetka 
yordamida ortiqcha suyuqlik olib tashlanadi. So‘ngra idishdan havo so‘riladi yoki, 
aksincha, kompressor yordamida suyuqlik sirtida bosim hosil qilinadi. Birinchi 
holda sirtqi qavatdan havo pufakchasini bosib o‘tkazib yuborishda monometrda 
hosil bo‘ladigan maksimal farq 

h aniqlanadi. Ikkinchi holda esa bosim bevosita 
naychaning kapillyari orqali pufakchaning ichida hosil qilinadi va pufakcha ichidagi 
havoning sirt qavatidan bosib o‘tkazilayotganda manometrda kuzatiladigan h
1
va h
2 
satxlarning maksimal farqi aniqlanadi. Boshqa usullardagi kabi, Rebinder usulida 
ham, sirt tarangligini o‘lchaydigan uskunaning doimiysi sirt tarangligi ma’lum 
bo‘lgan etalon suyuqlik bo‘yicha K=

et
/

h
et
hisoblanadi. Buning uchun etalon 
suyuqlikning sirt qavatidan puffakchani bosib o‘tkazish uchun zarur bo‘lgan 
manometrdagi maksimal farq 

h
et
tajribada topiladi. Manometr ko‘rsatkichlaridagi 
maksimal farq etalon suyuqlik uchun 

h
et
va o‘rganilayotgan suyuqlik uchun 

h
x

---

turli temperaturalarda 15-20 martadan o‘lchanadi va o‘rtacha arifmetik qiymatlar 
olinadi. 
Olingan natijalar jadvalga yoziladi:

=f(T) grafigidan T
kritik 
topiladi va 
termodinamik parametrlar hamda; (4) va (5) tenglamalardan paraxorning qiymatlari 
hisoblanadi.