3-laboratoriya ishi

2-ish. Mol sirt energiyasini mol bug‘lanishi issiqligi orasidagi korrelyatsiya 
borligini aniqlash
Ishni bajarish tartibi 1- ishda ko‘rsatilgandek. 
Bir necha organik suyuqliklar uchun galoidlarni hosi-lalari, spirtlar, 
uglevodorodlar va boshqa suyuqliklarni Rebin-der metod bilan o‘lchab, mol sirt 
energiyasini hisoblash kerak. Sirt tarangligini o‘lchagan temperaturalardagi 
bug‘lanish is-siqliklarni ma‘lumotnomadan topib, mol sirt energiya mol bug‘lanish 
energiyasini funktsiya sifatida - mol sirt ener-giyasini bog‘liqlik grafigi chiziladi. 
Agar nuqtalar bir to‘g‘ri chiziqqa yotsa korrelyatsiya koeffitsientini yoki eng 
kichik kvadratlar metodi bo‘yicha to‘g‘ri chiziq tenglamasidagi koeffitsientini 
hisoblash "Iskra 124" da tuzilgan program-madan foydalanish mumkin, bu 
programmda shu metodik ko‘rsatmada biriktirilgan. 
3-ish.
Eriydigan polimer yoki eritmada mitsella hosil bo‘lgandagi kritik 
kontsentratsiyasini topish
. 
Fizikaviy ximiya kafedrasida payvandlangan sopo-limer-eritmalarini termodinamik 
jihatdan tekshiriladi. Pay-vandlangan sopolimer eritmalarini sirt tarangligini 
tekshirish muhim ahamiyatga ega, chunki sirt ozod energiyasi (SOE) po-limerlarni 
sirt hodisalarini o‘rganishda eng muhim xarakte-ristikalardan biridir, hamda bu 
polimer qoplamalarini xossala-rini tekshirishda 
aniqlovchi va pardalarni
, 
prolimerlarni adgeziya, adsorbtsiyasini o‘rganishda ham katta rol o‘ynaydi. 
Ko‘pgina molekulyar massasi bir necha mingdan bir necha yuz minggacha bo‘lgan 
suvda yaxshi eriydigan polimerlar va sopolimerlar sirtga aktiv moddalardir. 
Odatdagi yuqori molekulyar SAM strukturasida gidrofil va gidrofob uchastkalar 
aniq chegaralangan. Ba‘zi bir SAM eritmada mitsella hosil bo‘lgandagi kritik 
kontsentratsiya (MKK) (har bir modda uchun aniq). 

---

“Kritik» kontsentratsiyada mitsellalar ba‘zi bir o‘nta to yuzgacha molekulalar soni 
bilan ya‘ni molekulyar yoki ionli assotsiatlar hosil qiladi. MKKdan past modda 
chin eritma holatida bo‘ladi, MKKdan yuqorida esa mitsellada ham xuddi chin 
eritma holatdagi kabidir. 
MKK- texnologik muxim ko‘rsatkich. Uning har xil metodlar bilan aniqlash 
mumkin, chunki MKK oblastida sistemani ko‘pgina fizik-kimyoviy xossalari 
o‘zgarib turadi. MKK sirt taranglikni, nur sochish, elektr o‘tkazuvchanlikni, 
qovushqoqlikni, diffuziyani, tuzlanishni va h.k. o‘lchash orqali topiladi. Polimer 
eritmalarini o‘rganishda ko‘pgina uzish metod yoki plastinka (Vilgelm metodi) 
tavsiya qilinadi, qaysiki o‘lchashdagi kuchlar, ya‘ni plpstinkani xo‘llaydigan 
suyuqlik sirtida uzishga zarur bo‘lgan zarur bo‘lgan kuchlar (bu metoddan 
foydalanishdagi zaruriy sharoit shundan iboratki, suyuqlik plastinkani to‘la 
xo‘llashi kerak). 
Plastinka o‘lchovi 18х18 mm bo‘lgan 
shishadan qilingan
, uning og‘irligi 155 g, 
ilmog‘i esa mis simdan qilingan (juda ingichka holda bo‘ladi). 
Plastinka uzish metodi maksimal kuchini o‘lchashga asoslangan qaysiki, uni eritma 
sirtidan uzishga zarur bo‘lgan kuchdir. Plastinkani uzish zarur bo‘lgan maksimal 
kuchni (buraladigan) torsion tarozida o‘lchanadi. Avvalo analitik tarozida 
plastinkani og‘irligi o‘lchanadi. So‘ngra etalon modda bo‘yicha kapillyar doimiysi 
aniqlanadi. 
- "etalon" suv yoki benzol suyuqlikning sirt tarangligi. 
Tekshirilayotgan polimer eritmasini sirt tarangligi ko‘yidagi formula orqali 
hisoblanadi. 
- 
tekshirilayotgan eritmaning sirt tarangligi, 
- plastinka doimiysi, 
- etalon moddaning sirt tarangligi, 
, - tekshiriladigan va etalon modda yuzasidan plastinkani uzishga ketgan kuch 
(yani torsion shkalasini ko‘rsatish). 
– plastinkaning og‘irligi. 
So‘ngra σ ni polimer kontsentratsiyasiga bog‘liqlik grafigi chiziladi, buni 
ko‘rinishi 2-ishga o‘xshash, chizig‘ini qayrilish joyi (MKK), mitsella hosil bo‘lish 
- kritik kontsentratsiyasiga to‘g‘ri keladi.