7-Mavzu: biznes faoliyatini tashkil etish. Reja

7-Mavzu: BIZNES FAOLIYATINI TASHKIL ETISH.
REJA.

1. 
   Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalarini tashkil etish va davlat ro`yxatidan o`tkazish tartibi.
   
2. 
   Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalariga litsenziya berish tartibi.
   
3. 
   Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarishning maqsadi va vazifalari.
   
4. 
   Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalari boshqaruvining tashkiliy tuzilmalari.
   

5. Kichik biznes va tadbirkorlikda rahbarning boshqaruv uslubi.


1. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalarini tashkil etish va davlat ro`yxatidan o`tkazish tartibi


YAngi korxonani tashkil qilishda ta`sischilar tarkibi belgalanib, ta`sis hujjatlari, ya`ni korxona Nizomi, korxonani tashkil etish haqidagi ta`sischilar shartnomasi va boshqa me`yoriy hujjatlar ishlab chiqiladi. SHu bilan bir qatorda korxona rahbari va taftish komissiyasi raisini tayinlash haqida ishtirokchilar majlisining 1-sonli bayonnomasi rasmiylashtiriladi. So`ngra bankda vaqtinchalik hisob raqami ochiladi. Bu xisob raqamiga korxona ro`yxatdan o`tgandan keyin 30 kun ichida Nizom kapitalining 50 foizi kelib tushishi lozim. Keyin korxona ta`sis etilgan joyidagi mahalliy hukumat idoralari tomonidan davlat ro`yxatidan o`tadi.
Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalarini tashkil etish bir necha bosqichdan iborat. Ushbu bosqichlarning ketma-ketligi 1-rasmda aks ettirilgan.
Yangi korxonani tashkil qilish tartibi

Ta`sischilar tarkibini aniqlash va ta`sis hujjatlari-ni ishlab chiqish		Korxonani tashkil etish va uning faoliyati haqida ta`sischilar tomonidan shartnoma tuzish		Korxona nizomini tasdiqlash va bayonnomani rasmiylash-tirish		Bankda vaqtincha hisob raqamini ochish		Korxonani ro`yxatdan o`tkazish
Davlat reestriga kiritish uchun korxona haqidagi ma`lumot-larni tayyorlash		Korxona ishtirokchi-lari omonatlarini bankka to`la kiritish		Bankda doimiy hisob raqamini ochish		Korxonani tuman soliq inspektsiya-sida ro`yxatdan o`tkazish		Dumaloq muhr va burchakli shtamp tayyorlashga ruxsatnoma olish va ularni tayyorlash

1-rasm. Kichik biznes va tadbirkorlnk korxonalarini tashkil etish tartibi.
Birja, auditorlik firmalari va chet el sarmoyasiga ega korxonalar esa O`zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida ro`yxatdan o`tadi. Korxonani davlat ro`yxatidan o`tkazish uchun ro`yxatdan o`tkazuvchi vakolatli organlarga quyidagi hujjatlar taqdtsim etiladi:
- korxonani ro`yxatdan o`tkazish to`fisida ta`sischilarning arizasi;
- notarial idoralari tomonidan tasdiqlangan ikki nusxadagi ta`sis
hujjatlari (korxona Nizomi, korxonaning ta`sis shartnomasi);

• 
  korxona manzilini tasdiqlovchi xujjat;
  
• 
  davlat bojini to`laganligi to`g’risida bankdan berilgan hujjat;
  
• 
  hokimiyatning vakolatli organlari tomonidan korxonaning nomlanishi
  to`g’risida berilgan guvohnoma;
  
• 
  muhr va tamg’aning uch nusxadagi namunasi.
  

Yangi korxonani tashkil etishda qonun tomonidan belgilangan tartibning buzilishi yoki uning ta`sis hujjatlarining qonun talablariga mos kelmasligi davlat ro`yxatidan o`tkazishni rad etilishiga olib keladi.
Korxonani davlat ro`yxatidan o`tkazishni rad etish sabablari asoslanmagan yoki korxonani ro`yxatdan o`tkazish belgilangan muddatlarda amalga oshirilmasa, sudga murojaat etish mumkin. Korxona mahalliy hokimiyat, va boshqaruv idoralariga zarur hujjatlarni ilova qilib, ariza topshirgan paytdan boshlab, 7 ish kunidan 30 ish kunigacha bo`lgan muddatda davlat ro`yxatidan o`tkazilishi kerak. Korxonaning davlat ro`yxatidan o`tkazilganligi to`g’risidagi ma`lumotlar O`zbekiston Respublikasi yagona davlat reestriga kiritish uchun 10 kun muddat ichida Davlat statistika Qo`mitasiga xabar qilinadi. Korxona davlat ro`yxatidan o`tkazilgan kundan boshlab tashkil etilgan hisoblanadi.
Davlat ro`yxatidan o`tkazilgan korxonaga: hokimiyatning korxonani davlat ro`yxatidan o`tkazilganligi to`g’risidagi qaroridan ko`chirma nusxasi, hokimiyat ro`yxatidan o`tkazilgan va tasdiqlangan korxona Nizomi hamda korxonaning ro`yxatdan o`tkazilganligi to`g’risidagi davlat orderi topshiriladi. Davlat ro`yxatidan o`tkazilgan va tadbirkorlik faoliyatiga ruxsat etilgandan so`ng korxona rahbariyati:

• 
  dumaloq muhr va tamg’aga buyurtma berishi;
  
• 
  bankda hisobvarag’i ochishi;
  
• 
  soliq inspektsiyasidan ro`yxatdan o`tkazishi;
  
• 
  aholini ijtimoiy himoyalash fondidan ro`yxatdan o`tkazishi;
  
• 
  bandlik markazidan ro`yxatdan o`tkazishi kerak.
  

Dumaloq muhr va tamg’ani tayyorlatishga buyurtma berishdan oldin korxona rahbari korxona joylashgan tumandagi ichki ishlar bo`limi, korxonaning ro`yxatdan o`tkazilganligi haqidagi hokimiyat qaroridan ko`chirma, hokimiyat tasdiqlagan ikki nusxadagi muhr va tamg’a chizmalarini takdim etishi kerak.
Ichki ishlar bo`limi ruxsatni alohida xat ko`rinishida beradi. CHizmalar esa kerakli yozuvlar bilan ma`qullanadi va muhr bilan tasdiqlanadi. Bankda hisob raqami ochish uchun quyidagi xujjatlar takdim etiladi:

• 
  korxona rahbarining arizasi;
  
• 
  hokimiyat tasdiqlagan ta`sis hujjatlari;
  
• 
  notarius tasdiqlagan imzo namunalari;
  
• 
  muhr va tamg’a bilan tasdiqlangan kartochkalar;
  

- hokimiyatning mahalliy kengashi korxonani davlat ro`yxatidan o`tkazilganligi haqidagi qaroridan ko`chirma yoki notarius tasdiqlagan ma`lumotnoma;
- soliq organidan ro`yxatdan o`tganligi haqidagi ma`lumotnoma. SHundan so`ng bank muassasasi arizachiga hisob raqami ochadi, uning raqamini korxona Nizomining asl nusxasiga yozadi va bosh hisobchining imzosi qo`yilib, bankning gerbli muhri bosiladi.
Davlat ro`yxatidan o`tgandan keyin barcha tabdirkorlik sub`ekglari soliq organiga ro`yxat (identifikatsiya) raqami olish uchun davlat ro`yxatidan o`tgan vaqtdan e`tiboran 10 kun mobaynida murojaat etishlari lozim.
Soliq to`lovchining identifikatsiya raqami soliq to`lovchilar va yuridik shaxslarga soliq organi tomonidan xo`jalik yurituvchi sub`ektlarni ro`yxatdan o`tish shaklini to`ldirgan ma`lumotlar asosida beriladi.
Davlat soliq inspektsiyasida tadbirkorlik sub`ektlarini ro`yxatdan o`tkazish bir marta amalga oshiriladi va tadbirkorlik faoliyatini to`xtashi munosabati bilangina bekor qilinadi.
Tadbirkorlik sub`ektlari o`z identifikatsiya raqamini O`zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksiga muvofiq qo`llaniladigan barcha hujjatlarda ko`rsatishi shart. YAngi korxonani tashkil etishning yakunlovchi bosqichida ishtirokchilar o`z omonatlarini to`laligicha kiritadilar (ro`yxatdan o`tgandan keyin bir yildan kechikmaslik kerak), banqda doimiy hisob raqamini ochadilar, korxona tuman soliq inspektsiyasida ro`yxatga olinadi, o`zining dumaloq muhri va burchakli shtampiga ega bo`ladi. SHu vaqtdan boshlab, korxona mustaqil yuridik shaxs sifatida faoliyat yurita boshlaydi.
Agar korxona aksiyadorlik jamiyati sifatida shakllanayotgan bo`lsa, uning ta`sischilari aktsiyalarni sotib olish uchun unga obuna bo`lishi lozim. Aksiyalarni sotib olish uchun obuna ochiq bo`lganda ta`sischilar kelajakda aksiyalarga obuna bo`lish haqida xabarnoma chiqaradi. Xabarnomada fksiyadorlik jamiyatining predmeti, maqsadi va muddati, ta`sis majlisining vaqti, Nizom jamg’armasining hajmi, aksiyalarning miqdori va turi, ularning qiymati, aksiyalarga yozilish muddati va boshqa ma`lumotlar ko`rsatilgan bo`ladi. aksiyaga obuna bo`lganlar ta`sis majlisi bo`lgan kuniga qadar aksiyalar qiymatining 30 %ini kiritishi lozim. Agar aksiyalar ta`sischilar o`rtasida bo`linadigan bo`lsa, badal miqdori 50 %dan kam bo`lmasligi lozim. Aksiyador barcha aksiyalarni aksiyadorlik jamiyati ro`yxatidan o`tkazgandan so`ng bir yildan kechiktirmasdan sotib olishi lozim. So`ngra ta`sis majlisi o`tkaziladi. U quyidagi masalalarni hal etishi kerak:

• 
  aksiyadorlik jamiyatini tuzish;
  
• 
  aksiyadorlik jamiyati nizomini tasdiqlash;
  

- aksiyalarga obuna tugagandan so`ng nizom jamg’armasi miqtsorini aniqlash;

• 
  aksiyadorlik jamiyati boshqaruv organini saylash;
  
• 
  jamiyatnin faoliyat yo`nalishlarini belgilash va boshqalar.
  

Ta`sis majlisi muvaffaqiyatli o`tkazilgandan keyin yangi tashkil etilgan aktsiyadorlik jamiyati ro`yxatdan o`tkaziladi va ro`yxatdan o`tkazilgan jamiyat o`z faoliyatini yuritishga kirishadi.
2009 yilda ham tadbirkorlar"ning o`z ishini tashkil etish bilan bogliq sarf-xarajatlarini qisqartirish ishlari davom ztgarildi. Masalan:
-arxitektura-rejalashtirish topshiriq to`plamlarini olish qiymati – 4 barobar;

• 
  loyiha-smeta hujjatlarini ekspertizadan o`tkazish - 2,5 barobar;
  

- kadastr hujjatlarini rasmiylashtirish qiymati - 2 barobarga pasaytirildi.
Tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishdagi ruxsat berish jarayonlarining qisqartirilishi va to`lovlarning optimallashtirilishi bilan bog’liq tadbirlar natijalarini quyidagi jadval orqali yaqqolroq ko`rish mumkin (9-jadvap).
Jadvaldan ko`rinadiki, tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishda ruxsat berish jarayonlarini qisqartirish va to`lovlarni optimallashtirish tadbirlari sezilarli darajada amalga oshirilgan. Masalan, normativlar loyihalarining ekologik ekspertizasini o`tkazish bo`yicha to`lov miqdori 75 marta, ekologik ekspertiza qiymati 25 marta kamaytirilgan. Buning natijasida har bitta tadbirkorlik sub`ekti uchun o`z faoliyatini tashkil etishda umumiy holda 4207 ming so`m mikdorgacha mablag’larni tejash imkoniyati paydo bo`ldi.2016 davomida inventarizatsiya natijasida aniqpangan qariyb 2 mingta bo`sh bino kichik tadbirkorlik sub`ektlariga ijaraga berildi. Bunda (shnolarni ijaraga berish tariflari tadbirkorlik sub`ektlarining qaerda joylashgani va ularning faoliyat turiga qarab 3 barobardan 10 barobarga qadar kamaytirildi. SHuningdek, o`tgan davr
mobaynida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik sub`ektlari uchun quyidagi imtiyoz va qulayliklar yaratildi:

• 
  mahsulotlarning gigienik sertifikatini amal qilish muddati ilgarigi 3 yildan endilikda cheklanmagan muddatga o`tkazildi;
  

• 
  fitosanitariya xulosalarini berish muddatlari qisqargirildi;
  

• 
  elektr va issiqlik tarmoqlariga ulanish uchun texnik shartlarni Gshjarish muddatlari 1 oydan 3 kungacha qisqartirildi;
  
• 
  binolarni turar joydan noturar joy toifasiga o`tkazish jarayoni soddalashtirildi;
  
• 
  davlat mulkidagi bo`sh binolar ijara haqlari 10 va undan ko`p barobargacha tushirilishi natijasida ularning 81 foizi (aniqlangan 3650 tadan 2939 tasi) tadbirkorlik sub`ektlariga ijaraga berildi;
  

• 
  tashqi reklamani joylashtirish tariflari o`rtacha 20 dan 30 foizgacha pasaytirildi hamda ayrim xududlarning qishloq joylarda haq olish bekor qilindi. Buning natijasida tashqi reklama beruvchi tadbirkorlarning ulushi 34 foizgacha oshdi;
  
• 
  tashqi reklamani joylashtirish qiymati Toshkent, Farg’ona, Jizzax, Namangan va Navoiy viloyatlarining qishloq joylari uchun 50 foizgacha pasaytirildi;
  
• 
  elektr energiyasining oldi-sotdi shartnomasida belgilangan hajmga nisbatan kam sarflanishi uchun jarimalar bekor qilindi va ortiqcha sarflash bo`yicha jarimalar 50 foizga qisqartirildi.