8-mavzu: viruslar reproduksiyasi viruslarning reproduksiyasi Virus va hujayra orasidagi munosabat

Hayvon va odam viruslarini ham shunga o‘xshash usullar qo‘llaniladi. Bu holatda gazon sifatida bir qavatli hujayra ekmalari (kultura) yoki agardagi hujayra suspenzilari ishlatidi. Blyashkalarni yaxshiroq kontrastlash uchun maxsus bo‘yoqlar bilan bo‘yaladi. Ammo hamma viruslar ham blyashka hosil qilavermaydi. Bunday holatlarda sezgir sistema sifatida virusga sezgir bo‘lgan probirkalar tagida o‘stirilgan hujayra kulturalari (ekmalari) ishlatiladi. Virus borligini ma’lum vaqt inkubatsiya davrini o‘tkazilgandan so‘ng hujayraning degeneratsiya bo‘lishi hisobiga olinadi (sitopatogen ta’sir).





1-rasm. O‘simlik viruslari hosil qilgan mahalliy nekrotik jarohatlari : a-Nicotina glutinosa o‘simligi bargidagi tamaki mozaikasi virusi; b-N.glutinosa dagi pomidor mozaikasi virusining alomati (nekroz); v- pomidor pakanaligi virusining alomatlari (virus kustistoy karlikovosti tomatov) Nicotina glutinosa. g-doirasimon dog‘lanish virusining (virus kolsevoy pyatnistosti) na Nicotina tobacum o‘simligidagi alomatlari. (1 )





2-rasm. E. coli hujayrasidagi T-4 bakteriofaglar hosil qilgan “blyashkalar”(1)

Hayvon viruslarini yuqumliligi tovuq embrionlariga virus yuqtirib yangi tug‘ilgan yoki katta hayvonlar (ko‘pincha sichqonlar) ga virus yuqtirib aniqlanadi. Virus borligini hayvonlarni nobud bo‘lishi (letaln. isxod) yoki spetsifik simptomlar (m., maxsus antigenlar hosil bo‘lishi yoki sut kislotasining degidrogenazasini kasal hayvon qonida hosil bo‘lishiga qarab aniqlanadi.

Bundan tashqari, yana bilvosita aniqlaydigan usullar qo‘llaniladi. Bu usul ba’zi viruslarni eritrotsitlarni ustki yuzasi hususiyatlarini o‘zgartirishi va u asosida ularni agglyutinatsiya (yopishishi) bo‘lishiga olib keladi. Bu usul ancha oddiy va tez bo‘ladigan usul bo‘lishiga qaramasdan uni sezgirligi ancha pastdir. Bu metodlardan boshqa metodlar ham ko‘p bo‘lib ular virus titrlarini aniqlashda ishlatiladi va ular ma’lum qo‘llanmalarda berilgan.
Ishlatiladigan (qo‘llaniladigan) usulga qarab virus titrini 1 ml dagi virus miqdorini, yoki blyashka hosil qiluvchi birlikka qarab (BOE), yoki to‘qima kulturasi bor probirkalarni 50 % da sitopatogen ta’sirlarga ega doza (ni), yoki hayvonlarni 50 % ni letal holatga olib keladigan (LD₅₀) va h.ni aniqlanadi.