Auditorlik nazoratini amalga oshirish mexanizmi

1-rasm.
Auditorlik faoliyatining asosiy prinsiplari 
O’zbekiston Respublikasining Auditorlik faoliyati to’g’risidagi qonunini 
amalga oshirish, auditorlik tekshiruvlarining roli va maqomini belgilash, soliq va 
boshqa nazorat organlari tomonidan auditorlik xulosalari hisobini yuritishni 
ta’minlash maqsadida so’nggi vaqtlarda bizning mamlakatimizda auditorlik 
faoliyatini amalga oshirish tartibiga jiddiy o’zgartirishlar kiritildi
3
.
Xususan, belgilab qo’yildiki, buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot tuzish 
ishlari auditorlik tashkiloti tomonidan amalga oshiriladigan mikrofirmalarning 
moliyaviyxo’jalik faoliyati soliq organlari va boshqa nazorat organlari tomonidan 
majburiy tarzda tegishli auditorlik tashkilotlari jalb etilgan holda tekshiriladi. 
Bunda moliyaviy hisobotning to’g’riligi uchun auditorlik tashkiloti javobgar 
hisoblanadi.
Auditorlik tashkiloti auditorlik faoliyatini amalga oshirish lisenziyasiga ega 
bo’lgan yuridik shaxsdir
77
. Auditorlik tashkilotlari o’z faoliyatini amalga 
oshirishda mustaqildir.
Auditorlik tashkilotlari vazirliklar, davlat qo’mitalari, idoralari xamda 
boshqa davlat va xo’jalik boshqaruv organlari tomonidan tuzilishi mumkin emas.
3
O’zbektiston Respublikasining “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi qonuni, 25.02.2021 y. 
Mustaqillik
Xolislik
Erkinlik
Maxfiylik
Professional 
malakalilik

---

Davlat xokimiyati va boshqaruvi organlarining mansabdor shaxslari, 
shuningdek qonun xujjatlariga muvofiq tadbirkorlik faoliyati bilan shug’ullanishi 
taqiqlanadigan boshqa shaxslar auditorlik tashkilotlarining muassislari bo’la 
olmaydilar.
Auditorlik tashkilotlari ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyati ko’rinishidan 
tashqari, qonun xujjatlarida nazarda tutilgan istalgan tashkiliy-huquqiy shaklda 
tuzilishi mumkin.
Auditorlik tashkiloti quyidagi huquqlarga egadir
4
:
• 
auditorlik tekshiruvi o’tkazish to’g’risida qaror qabul qilish uchun 
xo’jalik yurituvchi subyektning ta’sis xujjatlari xamda buxgalteriya hisobi va 
moliyaviy hisobot xujjatlari bilan oldindan tanishib chiqish;
• 
auditorlik tekshiruvi o’tkazish shakllari va usullarini mustaqil 
belgilash;
• 
auditorlik tekshiruvi o’tkazilayotganda xo’jalik yurituvchi subyekt 
amalga oshirayotgan moliya-xo’jalik faoliyati bilan bog’liq xujjatlarni to’liq 
hajmda olish, shuningdek ushbu xujjatlarda hisobga olingan xar qanday mol-
mulkning amalda mavjudligini xamda xar qanday majburiyatlarning amaldagi 
xolatini tekshirish;
• 
auditorlik tekshiruvini o’tkazish davomida yuzaga kelgan masalalar 
bo’yicha xo’jalik yurituvchi subyektning moddiy javobgar shaxslaridan og’zaki va 
yozma tushuntirishlar olish xamda auditorlik tekshiruvi uchun zarur bo’lgan 
qo’shimcha ma’lumotlarni olish;
• 
uchinchi shaxslar tomonidan yozma tasdiqlangan axborotni xo’jalik 
yurituvchi subyektdan olish;
• 
ishonchli auditorlik xulosasini tuzish uchun zarur bo’lgan barcha 
axborot xo’jalik yurituvchi subyekt tomonidan taqdim etilmagan taqdirda 
auditorlik tekshiruvi o’tkazishdan bosh tortish;
• 
auditorlik tekshiruvini o’tkazishda ishtirok etishga auditorlar va 
boshqa mutaxassislarni belgilangan tartibda jalb etish;
4
O’zbektiston Respublikasining “Auditorlik faoliyati to’g’risida”gi qonuni, 25.02.2021 y. 

---

• 
auditorlik tekshiruvi bilan qamrab olingan davrda xo’jalik yurituvchi 
subyektga professional xizmatlar ko’rsatish, bundan buxgalteriya hisobini yo’lga
qo’yish, tiklash, yuritish va moliyaviy hisobot tuzish mustasno;
• 
auditorlarning respublika jamoat birlashmasiga a’zo bo’lib kirish.
Auditorlik tashkiloti qonun xujjatlariga muvofiq boshqa huquqlarga xam ega 
bo’lishi mumkin.
Auditorlik tashkilotlari auditorlik tekshiruvi buyurtmachilari, xo’jalik 
yurituvchi subyekt va moliyaviy hisobotdan boshqa foydalanuvchilar oldida 
moliyaviy hisobot xamda xo’jalik yurituvchi subyektning boshqa moliyaviy 
axboroti to’g’risida noto’g’ri yakundan iborat bo’lgan auditorlik xulosasini tuzish 
oqibatida ularga etkazilgan zarar uchun javobgar bo’ladi.
Auditorlik tekshiruvini sifatsiz o’tkazganlik yoki lozim darajada 
o’tkazmaganlik oqibatida xo’jalik yurituvchi subyektga va (yoki) auditorlik 
tekshiruvining buyurtmachisiga etkazilgan zarar, shu jumladan, boy berilgan 
foyda, qonun xujjatlarida belgilangan tartibda qoplanishi shart.
Auditorlik tekshiruvi moliyaviy hisobot va boshqa moliyaviy axborot 
to’g’riligi va qonun xujjatlariga mosligini aniqlash maqsadida xo’jalik yurituvchi 
subyektning moliyaviy hisobotini xamda u bilan bog’liq moliyaviy axborotni 
auditorlik tashkilotlari tomonidan tekshirishdir.
Auditorlik tekshiruvi 2 xil shaklda o’tkaziladi.
Majburiy auditorlik tekshiruvining buyurtmachisi xo’jalik yurituvchi 
subyekt bo’ladi. Auditorlik tashkilotini tanlash xo’jalik yurituvchi subyekt 
mulkdori, shuningdek qatnashchilari (aksiyadorlari)ning umumiy yig’ilishi bilan 
kelishib olinadi.

---