лотларнинг сацланувчанлигига да раб \а м гурухдорга ажра
тилади, яъни узод вадт садланадиган ва дисда вадт сацла-
надиган ма\сулотлар булади.
Дата экини ма\сулотларининг
дайта ишлашга мойилли-
гини билдирувчи курсаткичлари дайта ишлаш саноатида кам
харажатли хдмда тулид тайёр мах.сулот олиш билан аиид-
ланади.
Р\ш
11
лод х>5жалигида назорат объекти, асосан, мах^сулот
ёки хом ашё \исобланади. Ма\сулот сифатини белгилаш учун
уни холис бах.олаш лозим. Чунончи, мах^сулот сифатини ба-
х^олаш унинг ишлатиш сох^асини х^ам белгилайди. Мах^сулот
сифатини назорат дилиш унинг мицдор ва сифат хоссалари-
га таъсир этиб, бунда маълум турдаги улчаш асбоб-ускунала-
ридан ва турли усуллардан фойдаланилади. Ма\сулот сифа
тини назорат дилишда мутахассислар асосий ^рин тутадилар.
Улар мах^сулотни
сифатли етиштириш,
$з
вацтида
й и р и ш т и
-
риб тонширипши таъминлашлари керак. Illy билан бирга
улар дайта ишлашни \ам т^ри ташкил этишлари зарур.
Дала экини ма\сулотларининг сифати уларнинг давлатга
ёки истеъмолчига тонширишда назорат дилинади. Бу жараён
мах^сулотни дабул дилиш жойларида амалдаги стандарт ёки
синаш усуллари ёрдамида амалга оширилади.
Дата экини мах^сулотларини цабул цилишда, цабул ди-
линган мах^сулотларнинг сифатини текширишда инспекция
назорати уРнатилаДи- Бунда тайёрлаш манзили томондан
мах1сулотлар дабул цилиниши, стандартдан тутфи фойдала-
ниш, синаш усулларининг
стандартга турри келиши, ма\су-
лотларнинг садланиши, навларга ажратилиши, жойлаштири-
лиши, текширилиши керак. Мах^улотнинг сифатини назорат
дилишда дУлланиладиган улчов воситаларига дараб, назорат
турлари дуйидагиларга булинади: улчаш, органолептик, дайд
дилиш, \исоблаш, социолошк ва эксперт назорати (7,8).
Улчаш усули. Дала экинлари мах^сулоти сифатини
улчаб назорат цилиш маълум
бир улчаш асбоб-ускуналари
ёрдамида амалга оширилиб, усулнинг асосига дараб кимё-
вий, физикавий, биологик, механик, микроскопик, физик-
кимёвий, технологик ва физиологик булиши м ум кин. Ма\су-
лот сифатини ашщлашда кимёвий усул кенг тардатган бу
либ, мах^сулотнинг озид-овдатлик ва техник диймати тугри-
дан турри унинг таркибига кирувчи органик х1амда минерат
моддаларнинг оз ёки куплигига чамбарчас боклицдир. Маса-
лан, оцсил, углевод, крахмал, витамин ва бонща моддалар
нинг мицдорини анидлаш мумкин. Дала ма\сулотларининг
сифатини бирмунча аниц белгилайдиган кимёвий усул объ
ектив усул х^исобланади. Мах^сулотнинг кимёвий тфкибини
аницлашда органик,
анорганик, аналитик ва коллоид кимё
вий услубларда
1
$лланиладиган анидлаш усулларидан фой-
даланилади. Дала мах^сулотлари сифатини физик усулда
аницлаш мах^сулотнинг физик хоссаларига асосланган. Мах,
сулотнинг физик хоссаларига унинг эгилувчанлиги, тукилув-
чанлиги, намлиги, ифлосланганлиги, иссицлик ва бонща хос
салари киради. Дала ма\сулотларининг физик хоссаларини
аницлашда электрик, рефрактометрик, реологик ва поляро-
метрик усуллардан кенг фойдаланилади.
Диэлектрик усул
махсулотнинг намлиги, ранг 3?лчагичида унинг тиниц ранги
аницланади. Рефрактометрик усулдан махсулотнинг сифати
ни, унинг асосий кимёвий моддаларини аницлашда фойдала
нилади. Поляриметрик усул моддаларнинг оптик хоссасини,
реологик усул мах.сулотларнинг таркибини ва механик хос-
салариии аницлашга асосланган.
Масалан,
махсулотнинг
шакли, катта-кичиклиги, \ажми, эгилувчанлиги, бир хилли-
ги, \аж м орирлиги ва бонща курсаткичлардир.
Мах.сулотларнинг сифатини аницлашда цулланиладиган
хромотографик, колориметрик, секстроскопик,
люминесцент
усуллар
Do'stlaringiz bilan baham: