Biznesningasosiytamoyillari Boshqaruvmaqsadigaqoyiladiganasosiytalablar

2.Boshqarishningiqtisodiyusullari. Boshqaruvningiqtisodiyusullarikishilargaiqtisodiymanfaatlarorqalita’sirko’rsatadi. Iqtisodiyusullarningmohiyatixodimlarvaishlabchiqarishjamoasigaularmanfaatibo’lishinita’minlovchiiqtisodiysharoityaratishdaniboratdir. Boshqaruvusullaritizimidaiqtisodiyusullaryetakchio’rinniegalaydi.

Iqtisodiyusullariqtisodiyta’sirvositalariyig’indisidan (narx, kredit, biznes-reja, foyda, soliqlar, ishxaqi, iqtisodiyrag’batlantirishvaboshqalar), ya’nixo’jalikfaoliyatigata’siretishningharbirjamoamosxo’jalikbo’g’inibilanuzviyaloqadaamalqilishinita’minlovchitadbirlaridaniboratdir.

Bozormexanizminingmuhimvazifalaridanbiribiznesrejavabozorninguzviybog’liqbo’lishigaimkonyaratuvchipulvatovarresurslarito’g’rinisbatinita’minlashdir.

Bozoriqtisodiyotima’muriy-buyruqbozliktizimiganisbatanqarama-qarshitizimbo’lib, bozordanarx, soliq, kreditvositasidatartibgasolishengavvaloijtimoiymaqsaddaamalgaoshiriladi. Bozoriqtisodiyotisharoitidanarxvaishxaqio’zgarishniqat’iytartibgasolmaybarqarorlikkaerishibbo’lmaydi.

Shundayqilib, boshqaruvningiqtisodiyusullarijudakengimkoniyatlargaegabo’lib, ularmohironavao’z vaqtidatashkiliy-farmoyish, ijtimoiy-psixologikvaxuquqiyusullarbilanqo’shibolibborilgantaqdirdayaxshinatijalargaerishishmumkin.

Korxonalar, aksionerjamiyatlari, firmalardamuhimboshqaruvusullaridanbiri - biznes-rejalardir. U iqtisodiyjarayonlarniumummilliymanfaatlarniko’zlab, xo’jalikamaliyotidaobyektiviqtisodiyqonunlardan foydalanishasosida, ongliravishda, birmaqsadgaintilganholdaboshqarishningo’zarouzviybog’liqtizimidaniboratdir.

3.Jamiyatrivojlanishibilanmulkchilikmunosabatlaritakomillashib, engxilma-xilturlarivashakllarinioldi.

Mulkchilikturivashaklibevositabog'liqbo'lib, ijtimoiyhayotninganiqtarixiyshartlaribilanoldindanbelgilabqo'yilgan. Shu bilanbirga, mulkturima'lumbirijtimoiy-iqtisodiytizimningmavjudligibilanbelgilanadi.Ma'lumki, mulkturlariningbundaytasnifi u bilanto'liqmoskelmasa ham, shakllanish deb ataladi. Mulkchilikningharxilshakllarimulkchilikturlarigamoskeladi. Xususiymulkishlabchiqarishvositalarivanatijalarijismoniyshaxslargategishlibo'lganjoydasodirbo'ladi. Kollektiv (guruhli) mulkmehnatvamulkningjamoaviybirligini, ya'nijamoaningharbira'zosiishlabchiqarishvositalarivamahsulotlarningegasibo'lganularningholatiniifodalaydi. Jamoatmulki - buumumiynarsadir, ayrimob'ektlarningbutunjamiyatgategishlibo'lishi. Ushbumulkshakli, qoidatariqasida, davlatmulkishaklida harakat qiladi. Xususiymulkustunbo'lganbozoriqtisodiyotisharoitidadavlatmulkiquyidagilarnatijasidavujudgakelishimumkin.

- milliylashtirish (mulknixususiymulkdandavlatmulkigao'tkazish), qoidatariqasida, sotibolishusulibilanamalgaoshiriladi); - davlatbyudjetimablag'larihisobigayangiob'ektlarniqurish; - davlattomonidanxususiykompaniyalarningnazoratpaketinisotibolish. Mulkchilikningharbirshaklimulkchiliksub'ektlariningxususiyatigaqarabbirnechashakldamavjud

Har birmulkshakliningengsamaraliqo'llanilishiningo'zigaxosyo'nalishlarimavjud. Davlatmulkibozornirag'batlantirishimkoniyatlaricheklangansohalardamuvaffaqiyatliishlaydi. Aksiyadorlikvajamoaviymulkmablag'larnikonsentratsiyalashzarurbo'lganhollardamaqsadgamuvofiqdir. Aktsionerlik - buqimmatliqog'ozlarnichiqarishvasotishyo'libilantashkiletiladiganguruhegaligi. Kollektivvakooperativmulkchilikumumiymulkchilikdir, buomillarvaishlabchiqarishnatijalarinio'zlashtirish, birgalikdaegalikqilish, ulardanfoydalanishvatasarrufetishningkollektivguruhxususiyatininazardatutadi. Bundaymulkningxususiyatishundaki, garchi u aktsiyalargabo'linsa ham, mulkdorlarningjamoaviy (guruhi) umuman yagona va yagona egadir. Ayrima'zolarbadalshaklidao'tkazilgan mol-mulkkaegalikhuquqidanmahrumbo'lishadi. Xususiymulkiqtisodiyfaoliyatuchunzarurmablag'larniyakkatartibdato'plashvato'plashmumkinbo'lganjoylardaqo'llaniladi

4.Xususiylashtirish — budavlatgaqarashlimulkningfuqarolarvayuridikshaxslargaxususiy

mulkshaklidaberilishidir.

Xususiylashtirishyakkaxususiymulkvashumulkkaasoslangankorxonalartashkiletish

yo’libilanyokiguruhiykorporativxususiymulk, ya’nima’lummaqsadniko’zlabo’zaro

birlashganmulksohiblarimulkiasoslangankorxonalartashkiletishyo’libilanamalgaoshiriladi.

Xususiylashtirishmiqyosivauslublari, muddatiturlichabo’lib, ularasosanharbir

mamlakatningo’zigaxosxususiyatlarigabog’liq.

Xususiylashtirishmiqyosiavvalo, u yokibumamlakatdaxususiysektorniqaydarajada

milliylashtirishdarajasigabog’liq. MilliylashtirishuslubidankamfoydalanganAQSh, GFR,

Yaponiyadaxususiylashtirishtendentsiyasianchasustbo’lganholdaBuyukBritaniya, Frantsiya,

ayniqsa, sobiqsotsialistikmamlakatlardabunihoyatdakengmiqyosdaamalgaoshirildi.

Xususiylashtirishninguslublariturli-tuman bo’lib, ularniuchtaguruhgabo’lishmumkin

yokiboshqachaaytganda, xususiylashtirishninguchusulibo’lib, muvofiqravishdaqator

uslublarnio’zichigaoladi.

1. Davlatmulkinibepulbo’libberish:

a) mehnatjamoalarigabepultopshirish;

b) barchajamiyata’zolarigabepulbo’libberish;

v) aholiningayrimsotsialqatlamlarigabepulberish;

g) harbirjamiyata’zosiningdavlatmulkigaqo’shganhissasiga, ya’nimehnatstajiga

qarabbo’libberish;

d) foydakeltirmayotgankorxonaniistisnotariqasidamehnatjamoasigabo’libberish.

2. Davlatmulkinisotishorqalixususiylashtirish:

a) mehnatjamoalarigasotish;

b) barchajamiyata’zolarigasotish;

v) auktsionlarda (kimoshdi) fuqarolargayokiyuridikshaxslargasotish;

g) korxonalarnimehnatjamoalarigaijaragaberishvakeyinchalikbutunlaysotish;

d) xorijdanqarzniuzishevazigachetelfirmalarivafuqarolarigaberish;

e) ayrimsotsialqatlam: tadbirkorlarvamenejerlargasotish;

yo) davlatkorxonalarinixususiyinvestrlashyokimulknito’g’ridan-to’g’risotibolish

yokiaktsiyapaketinisotibolishyo’libilanamalgaoshiriladi;

j) davlatkorxonasinialohidabo’linmalargaajratishyokibo’lishvaqaytaqurishyo’li

bilanqismlargabo’libsotishvahokazolar.

3. Davlatmulkinibepulbo’libberishbilansotishnibirgalikdaqo’shibolibborish. Bu

usulning ham qatoruslublaribo’lib, u yuqoridagiharikkiusulgaxosuslublarningturli

kombinatsiya-laridaniborat.