Ishlab chiqarishda boshqaruv” fakulteti “iqtisodiyot” kafedrasi “ Industrial va innovatsion iqtisodiyot” fanidan

_{ } (22)

bunda:
Aymm — aylanma mablag’lar me’yori summasi;

Edk -— davrdagi kunlarning jami miqdori;
K— davrdagi kunlar soni;
Nkn — aylanma mablag’larning kunlarda ifodalangan (belgilangan) me’yori.
Agar aylanma mablag’lar normativi 1 tiyinga qilingan harajatlarni hisobga olgan holda belgilansa, ishlab chiqarishga qilingan harajatlar umumiy summasini quyidagi formula bo’yicha harajatlarning 1 so’miga tiyinlarda belgilangan normativga ko’paytirish kerak bo’ladi:
Aymm = Xish x 1 so’mga M (23)

bunda:
Xish — ishlab chiqarish harajatlari;

1 so’mga M -— 1 so’m harajatga to’g’ri keladigan aylanma mablag’lar me’yori.
Ushbu ko’rsatkichlarni amaliy ma’lumotlarni qo’lla­gan holda aniglash va qator yillar bilan taqqoslash kerak bo’ladi.
Korxona iqtisodiy salohiyatini o’rganishda texnik salohiyat bilan birgalikda mehnat salohiyati ham inobatga olinadi.
Mehnat salohiyatini ifodalovchi barcha ko’rsatkichlar iqtisodiy mazmuniga qarab uch guruhga bo’linadi:

1. 
   Mehnat salohiyati holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar.
   
2. 
   Mehnat salohiyati bilan ta’minlanganlikni ifodalovchi ko’rsatkichlar.
   
3. 
   Mehnat salohiyati samaradorligini ifodalovchi ko’rsatkichlar.
   

Mehnat salohiyati holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar uning qanday ahvolda ekanligini ko’rsatadi. Ushbu ko’rsatkichlar orqali mehnat salohiyati qanday ahvolda ekanligini bilish bilan birga ularning o’zgarish dinamikasini, oboroti va qo’nimsizligi kabi muhim ko’rsatkichlarni ham bilish mumkin. Bozor munosabatlari sharoitida xodimlarning oboroti va qo’nimsizliklari ham muhim ahamiyatga ega, chunki ular ishsizlikning oldini olish, samaradorlikni oshirish, xodimlar tajribasini oshishini ta’minlash kabi muhim jihatlarni o’zida aks ettiradi.
Mehnat salohiyati holatini ifodalovchi ko’rsatkichlar tizimiga quyidagilarni kiritish mumkin:

2. 
   Mehnat salohiyatining o’rtacha soni.
   
3. 
   Mehnat salohiyatining tarkibi.
   
4. 
   Mehnat salohiyatining oboroti.
   
5. 
   Mehnat salohiyatining qo’nimsizligi.
   
6. 
   Mehnat salohiyatining turg’unligi.
   

Mehnat salohiyatining o’rtacha soni tahlil qilinayotgan hisobot davrida aniqlanadi. Buni hisoblash uchun mehnat salohiyatining davr boshidagi (Ms.db) va oxiridagi (Ms.do) soni qo’shilib, ikkiga bo’linadi: