“ishlab chiqarishda buxgalteriya hisobi” kafedrasi

Jaxon bozorning xususiyatlari.

Jaxon bozorida ishtirok etishning imkonini kengaytiradigan yoki chegaralaydigan bir bir necha jixatlar mavjud. Bulardan eng tasirlisi- bojdir. Bu sotiladigan tovarlar va xizmatlari uchun tulanadigan solikir. Tovarlarni import kiluvchi mamlakat uchun boj daromad manbai bulib xisoblanadi. Lekin u boshkacha vazifani bajarishi, yani mamlakatga imkonini boricha tovar olib kelmaslik chorasi siyosatida kullanilib eksportchi mamlakat uchun katta tusik bulishi mumkin. Shunga kura boj fiskal yoki protektsionik tarif mazmunida buladi.
Bulardan tashkari, Tashqi savdodagi tusiklardan biri-kvotadir. Kvota orkali tovar eksporti mikdori belgilanadi va shungagina ruxsat etiladi. Bundan fakkat tovarlar mikdorigina emas, ularning xillari xam belgilanib, malum tovarlar uchungina eksport xukuki beriladi. Bundan maksad-chet el mamlakatlar valyutalarni saklash. Maxalliy va milliy sanoatni ximoyalash, mamlakatni ichidagi bandlikni mufoxaza etishdir. Kvotaning eng sungi shakli embargo bulib, ayrim xil import tulaligicha takik etiladi.
Jaxon bozori eksporterlari O’rtasida keskin rakobat kurashi orkali rivojlanadi. Xar bir mamlakat Iqtisodiyotiga Tashqi savdo rolining usishi jaxon savdosining jaxon ishlab chiqarishi usishiga nisbatan tezrok bulishi savdo aloqalarning mustaxkam bulmagan sharoitlarida yuz berishi kurashning kuchayishiga olib keladi.
Jaxon savdosining xususiyatlaridan yana biri xom-ashyo tovarlari xissasini kamayib borishidir. Chunki tayyor tovarlar xajmi juda tezlik bilan ortib bormokda. Ayniksa ishlov beruvchi sanoat tarmoklarining maxsulotlari, bularning ichida yukori texnologik tovarlar zamonaviy texnologiyani texnik bilimlarni maxsus tovarlarga aylantirib, eksport kilish borgan sari kengaymokda.
Xalqaro savdo mashinalar jixozlarning salmogi ortib bomokda. Chunki rivojlanayotga mamlakatlarda bunday tovarlarga talab yukori. Bu tovarlar guruxida elektironika sanoati. ayniksa, elektronika elektiron jixozlar, kompyuterlarga talab juda kata bulganligi uchun Tashqi savdo oborotida ular salmokli urin olmokda.
Ilmiy sigimli tovarlar eksporti boyicha Garb mamlakatlari ajralib tursa, importi boyicha rivojlanayotgan mamlakatlar kuzga tashlanadi. Keyingi yillarda uzgarish yoz berib, bunday tovarlar eksporterlari katoriga Yangi industrial mamlakatlardan Janubiy Koreya, Tayvan, Singapur, Gonkong kabilar kushilmokda.
Xar bir mamlakatning milliy xujaligi jaxon bozoriga turli darajada karashli bulganligi uchun davlat qonuni ravishda Tashqi savdo siyosatining malum tartib va koidalarini belgilaydi. Ular ikki xil siyosatda uz ifodasini topadi: