Кафедра мудири: профессор. Т. У. Абдуллаев



Download 297,47 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/6
Sana21.02.2022
Hajmi297,47 Kb.
#75051
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
madaniyat sotsiologiyasi

М А В З У : № 4
МАДАНИЯТ ИЖТИМОИЙ ИНСТИТУТ СИФАТИДА. 
 
Р Е Ж А : 
1. Ижтимоий институтлар хакида. 
2. Узбекистонда маданият ижтимоий институт сифатида кандай 
ахамиятга эга. 
3. Демократик давлат куришда маданиятнинг роли. 
4. Маданият – жамият тарихида. 
Ижтимоий институтлар хакида ѐзишдан олдин институт узи нима, 
кандай маънога эгалик хакида тушунчага эга булмогимиз керак. 
Институт – «инстетутум» сузидан олинган булиб, икки хил маънони 
билдиради. Биринчидан, низом, коидалар ѐки уларнинг тупламини, 
иккинчидан, махкама, муассасаларни билдиради. 
Ижтимоий институтларга давлат, оила, гурухлар…киради.
Институтлар иктисодий, сиѐсий, маънавий, хукукий ва бошка 
сохаларга булинади. Шу уринда маданият хам ижтимоий институт 
сифатида мухим ахамиятга эгалигини таъкидлаб утамиз. Хуш, 
Узбекистонда бу кандай ахамиятга эга. Биз танлаб олган йул узбек 
халкининг асрий ананаларига, одатларига, маданияти ва тилига
шунингдек жахон цивилизациясига ютукларига асосланган холда мазкур 
тузилмани янги мафкуравий негизга утказиш, мослаштиришдан иборат 
эди. Шуни яна таъкидлаб утамизки, маданият одамлар калби ва онгига, 
келажакка ишонч 
туйгусини олиб 
кириш, ватанга 
мухаббат, 
инсонпарварлик, мардлик ва адолат хиссини тарбиялашга хизмат килиши 
лозим. Бир карашда ушбу фикрлар ананавий булиб куриниши мумкин. 
Хуш, ананавийлик шу кадар ѐмонми?! Хакикатдан хам халкимизнинг минг 
йиллар давомида карор топиб келган ва биз саклаб колишга интилаѐтган 
ананавий шаркона маданияти Гарб маданиятидан куп жихатдан фарк 
килади. Бунда асосий масала- ананвий маданият хозирги вактда канчалар 
бошка вактда канчалар бошка кадриятларни кабул килишга канчалар 
кодир эканлигимиздадир. Факат узига хос маданиятгина эмас, балки, 
биринчи навбатда, бир-бирини бойитадиган маданиятгина яшашга 
кодирдир.
Ананавий маданият билан котиб колган маданиятни чакаштириб 
юбормаслик керак. Ананавий маданият иккита узаро карама-карши булган, 
лекин 
бир-бирини 
тулдирадиган 
тамойилни 
маълум 
даражада 
мавжудликни ташкаридан буладиган янги таъсирларга каршилик 
курсатишни ва шу билан бирга, маълум даражада очикликни узида 


уйгунлаштириб, келажакда ривжлантириш учун катта-катта имкониятларга 
эгадир. Узбек маданиятининг ривожланиш хусусиятларини чукур билиш 
ѐки давлатни маънавий жихатдан кайта тиклаш сохасидаги бутун 
сиѐсатнинг асоси булмоги лозим. Чунончи, миллий давлатчиликнинг
карор топтиришнинг дастлабки йилларида биз Узбекистон танла олган 
йул якинланиш ва тараккиѐт йулида узбек халкини маънавий кайта 
тиклаш жараѐнларни хусусиятлдарини мукаррар хисобга олдик. 
Хакикатдан хам демократия- факат назарий ѐки сиѐсий 
жараѐнгина булиб колмай, шу билан бирга халкнинг турмуш тарзи ва 
унинг бутун рухияти , анъаналари маданияти, психиологиясининг 
хусусиятлари хамдир. Халкнинг маданиятидан жой ололмаган демократия 
турмуш тарзининг таркибий кисми хам була олмайди. 
Бахтимизга Узбекистон ана шундай демократик ривожланиш 
анъаналарига эга. Шу сабабли демократияга боскичма-боскич, мумкин 
кадар киска муддатда утиш гоясининг стратегик гояси, ахамияти , 
бизнингча факат жамиятда баркарорликни саклаб колишдагина эмас. У 
фукаролик жамиятининг хаѐтбахш куртакларини авайлаб саклаш, 
устиришдан хам иборатдир. Шу билан бирга биз анъанавий 
маданиятимизни ва халкимизнинг хусусиятлари, унинг ахвол рухияти ва 
ижтимоий ташкил булиш шарт-шароитлари Узбекистон Республикасида 
демократияни шакллантиришнинг фукаролик жамиятини карор 
топтиришнинг энг самарали омиллари булишини чукур тушунамиз. 
Маълумки, мафкура сохасида бушлик вакуум булмайди. 
Узбекистон халкларининг дунѐкараши, маънавий ва сиѐсий маданиятининг 
энг илгор анъаналари асосида ишлаб чикилаѐтган миллий мустакиллик 
мафкураси индивидуализмнинг ваѐрон килувчи таъсирига каршилик 
курсатишга кодир. Мафкуравий иш мустакиллик, юксак маънавият, 
ахлокийлик, маданият гояларини таргиб килиш уткинчи холга айланиб 
кетмаслиги керак, ахлок ва маънавият мавхум категорияларга 
айланмаслги, факат ташвикотчи ва тарбиячиларнинг иши булиб 
колмаслиги керак. 
Жахон цивилизацияси хазинасига улкан хисса кушган бой 
тарихимиз, буюк маданиятимиз куп авлодлар хаѐти давомида вужудга 
келган бекиѐс табиий ва акл – заковат имкониятларимиз , халкимизнинг 
юксак маънавияти ва ахлокий кадриятлари заминимизда яшаѐтган 
одамларнинг мехнатсеварлиги, саховатлиги, багрикенглиги, ва жахон 
хамжамиятида узига муносиб муносиб уринни эгаллашга булган истаги 
бунинг гаровидир. 
Хозирги кунда маданият ва маънавият уз халкининг тарихини чукур 
билиш ва тушуниб етишга суянгандагина кудратли кучга айланади. 
Маданият жуда мураккаб ва куп киррали ижтимоий ходиса булиб , 
ижтимоий хаѐтнинг моддий техник , иктисодий, ижтимоий. сиѐсий, ва 
бошка сохаларини, инсон мехнат фаолиятини барча самараларини узида 


камраб олади. Халк оммаси томонидан яратилган хамма моддий ва 
маънавий бойликлар маданиятга таалуклидир. Маданият, аввало, 
жамиятнинг ижтимоий тараккиѐти турли куринишларини улар яратадиган 
моддий ва маънавий бойликларни ифодалайди. Маданият тушунчаси 
муайян тарихий ижтимоий иктисодий даврлар, миллатлар тараккиѐти , 
моддий ав маънавий хаѐт даражаси, инсон фаолияти ва турмушининг узига 
хос сохаларини изохлаш учун кулланилади. У одамзод акл-идрокининг энг 
юксак чуккиларигача булган туйгуларининг хаммасини камраб олади. 
Мданият тушщунчаси билан ижтимоий хаѐт тушунчаси айнан бир 
хил эмас. Ижтимоий хаѐт маданият тушунчасидан анча кенг. Ижтимоий 
хаѐт тушунчасига маданиятдан ташкари ишлаб чикарувчи кучлар , ишлаб 
чикариш муносабатлари синфий ва миллий муносабатлар, жамиятни 
сиѐсий ташкилотлари, тил ва тафаккур сингарилар хам киради. Маданият 
инсон фаолиятининг факат моддий натижаларинигина эмас , шу билан 
бирга кишиларни мехнат жараѐнида жамланган билим тажрибалари, 
кобилиятлари, ишлаб чикариш ва касб малакалари, узаро муносабатларини
хам уз ичига олади. 
Куриб турганингиздек маданият кенг киррали булиб, унинг мазмун 
мохияти хам жуда кенгдир. 
Шу уринда бир савол тугилади: маданиятни тарихи кайси даврларга 
бориб такалади. Тарихда хам маданият ижтимоий институт сифатида 
ахамиятга эга булганми? 
Маданиятнинг пайдо булиши ва ривожланиши кишилик 
жамиятининг энг кадимий боскичларига бориб такалади. Бошкача килиб 
айтганда маданият асосини келиб чикиши билан узвий богликдир.
Маданият тарихи жамият тарихининг ажралмас бир кисмидир.шунинг 
учун хам унинг вужудга келиши ва ривожланишини жамият тарихидан, 
жамиятдаги ижтимоий-иктисодий муносабатлардан , моддий бойликлар 
ишлаб чикариш усулидан ажратиб олиш мукин эмас. 
Маданий тараккиѐтнинг умумий конунларидан бири- унинг 
тухтовсиз равишда бойиб бориши ва ривожланишидан иборатдир. 


Т А Я Н Ч И Б О Р А Л А Р: 
Маданият ижтимоий институт сифатида, демократик давлат 
куришда маданиятнинг роли. Ижтимоий институтлар давлат ва оила, 
гурухлар киради, институтлар иктисодий, сиѐсий, маънавий, хукукий, 
ижтимоий хаѐт тушунчаси , маданий тараккиѐтларнинг умумий 
конуниятлари, ижтимоий иктисодий тузумлари, илм-фан ва маданиятни 
ривожланиши . 
Н А З О Р А Т У Ч У Н С А В О Л Л А Р : 
1. Маданиятни социологик тахлили 
2. Маданиятни социал муаммолари. 
3. Муаммоларни аниклаш масаласи 
4. Муаммони турлари. 
5. Гепотезани купайиши. 
6. Жамият тизимида маданият. 
7. Маданиятнинг омиллари. 
8. Инсон фаоллиги. 
9. Маданиятнинг илмий асослари. 
10. Маданият категориялари. 
А Д А Б И Ё Т Л А Р : 
1. И.А.Каримов «Биздан озод ва обод ватан колсин» Узбекистон 1994й 
2. И.А.Каримов «Узбекистон 21 аср бусагасида» Тошкент. 1995й 
3. Ж.Туланов, З.Гофуров «Фалсафа» Тошкент. 1991й 
4. М.Абдуллаев «Маданиятшунослик асослари» Фаргона 1998й 
5. Ю.Юсуповнинг тарихи асосида. Тошкент. «Шарк» 1999й 



Download 297,47 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish