М у н д а р и ж а I боб. Металларнинг кристалл тузилиши ва кристалланиш поцесси


Ватанимизда ишлаб чиқариладиган техникавий титаннинг маркалари, химиявий таркиби ва механик хоссалари



Download 1,12 Mb.
bet212/216
Sana22.04.2022
Hajmi1,12 Mb.
#574862
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   216
Bog'liq
А.С.Тўрахонов 24.09.2021 й

Ватанимизда ишлаб чиқариладиган техникавий титаннинг маркалари, химиявий таркиби ва механик хоссалари


Титаннинг
маркаси

Ровак титандаги қушимчалар миқдори, % хисобида

Механик хоссалари

Fe

Si

С

Cl,

о.

N

Н2

Mg

Ni

°Ъ.
кГ /мм-

а
%

б
%

ан.
кГм/см

НВ,
купи
билан

ТГ00
ТГ0


ТГ1
ТГ2

0.15
0.15


0.3
0.3

0.05
0.05


0.1
0.1

0.05
0.05


0.06
0.06

0.06
0.06


0.08
0.1

0.1
0.1


0.2
0.2

0.03
0.03


0.05
0.06




0.01
0.03
0.02




0.05
0.12
0.12




0.03
0.05
0.05

38
46


53
60

36
28


24
20

64
50


42
35




10
5
5

115
145


165
185

рининг ортиб бориши билан, унинг қаттиқлиги ортиб, пластиклиги эса камайиб боради. Бунинг сабаби шуки, титандаги цушимчалар титан билан қаттиқ эритмалар хосил қилади: металлоидлар, яъни атом радиуслари титан атоминикидан кичик элементлар сингиш қаттиқ эритмалари, металлар, яъни атом радиуслари титан атоминикидан катта булган элементлар урин олиш қаттиқ эритмалари хосил қилади. Сингиш қаттиқ эритмалари урин олиш қаттиқ эритмаларига қараганда анча пухта булади. Бинобарин, сингиш қаттиқ эритмалари титаннинг пластиклигини урин олиш қаттиқ эритмаларидан кура кучлироқ пасайтиради. Шу сабабли, титан таркибида металлоид қушимчаларнинг булиши зарарлидир. ТГ1 (ВТ1) ва ТГ2 (ВТ2) маркали техникавий титандан хивич, тунука, лента, поковка ва бошқа заготовкалар тайёрланади. Пластик деформация вақтида хосил буладиган наклёпни йуқотиш учун босим билан ишланган буюмлар титаннинг рекристалланйш температуреаси (500°С) дан юқорироц температурада (650°С да) юмшатилади. Техникавий титан конструкцион материал сифатида жуда кам ишлатилади, чунки унинг механик хоссалари юқори эмас. Конструкцион материал сифатида, асосан, легирловчи элементлар қушилган титан, яьний титан қотишмалари ишлатилади.


Титан қотишмалари. Легирловчи элементлар сифатида титан билан бирикиб, интерметалл бирикмалар, яъни титанидлар ёки титанда ериб, урин олиш қаттиқ эритмалари хосил қиладиган элемнтлардан фойдаланилади. Бундай элементлар жумласига а лю м и н и й ;! г с еш ф ] ванадий ва молибден киради. Алюминий, хром ва темир{5и*ан>цр?гшнR*-ал?фин≫нг пухталигини ванадий цамда молибденга царяппаща^^проф! оширади. Титан қотишмалари структура жихатидашдзлганайн^ир/гфаэалдаа ва (5-фазали) хамда икки фазали .[(а+Р)-фазали] қотишмаларпач Йинади. Бундан ташцари, легирловчи эл ембятлар: [титан била!R 1 бтрикив’, химиявий бирикмалар (титанидлар). хоошк қилишиi^a≫i> мум!кин).п иг, ir./О
Титан қотишмаларида қаттиқэритмалархошлгбулиши;^йл-а.нйщ температураларининг узгариш ига/ ол иб <бо рад и;: Лргирловчи: эяшметл а рнинг титан хоссаларига цандай .таъсир этишики гбшнш!учун, (улар;гситагйнинг полиморф узгаришига цащшй:таъсир.) этишини; :вагт/ита≪; била≫ химиявий бирикмалар цосил цилиштциашаслигики аниқ бўолиш зарур}- :Бунинг учун титан қотишмалариаидар бинар дигарааил?аларвдан -фойлаладашадй. Бундай диаграммалар! 1класйфикашишнг охе ма я а р; , т а р зища i i3^6-i расмда тавсирланган. 327яраомда;асажи-ё&н н^-иаитал; тишаж-^мтемирга:титан≫ кислород системалаоиаяинсзхаиицийг холатидгааш-рамм^алари^келлрирййган.

326-расм. Титан қотишмалари ҳолат диаграммаларининг классификациасия схемаси (А. П. Гуляев)


Атомининг радиуси титан атомининг радиусидан 12-^15% дан ортиқ фарқ қилувчи элементлар титанда исталганча эрийди, яъни улар чексиз (компонентлари бир-бирида исталганча эрийдиган) қаттиқ эритмалар хосил цилади. Атомининг радиуси титан атамининг радиусидан 12—15%! дан кам фарц циладиган элементлар титанда маълум чегарагача эрийди ва чекли (компонентлари бир-бирида маълум чегарагача эрийдиган)


қаттиқ эритмалар хамда Ti3* типидаги оралик химиявий бирикмалар (интерметаллидлар, яъни титанидлар) хосил цилади (326- расмдаги диаграммаларга царанг);
326- расмдаги диаграммалардан куриниб турибдики^ О, N, Ga, Ge, В, Al ва С элементлари (J- фазанинг а- фазага айланиш процессини кучайтиради, яъни а- фазани стабиллайди, V, Zr, Nb, Mo, Sn, Та, Re, Cr, Mn, Fe, Ni, Gu, Si, Ag, W, Au, Pb элементлари эса |3- фазанинг а- фазага айланиш процессини сусайтиради, яъни Р- фазани стабиллайди.
Агар Легирловчи элемент а- титанга изоморф, яъни кристалл панжараси гексагонал булса, диаграммада а- созани, "агар Р- тйтанга изоморф, яъни кристалл панжараси зажми марказлашган куб булса, р- созани кенгайтиради. 'I- созани кенгайтирувчи элементлар, масалан, О, N, А1 ва бошқалар а- стабилизаторлар деб, Р- созани кенгайтирувчи элементлар, масалан, Zr, Mo, Sn, Cu: ва бошқалар Р- стабилизаторлар деб аталади.
Титан қотишмаларида ута совиш хусусияти юқори р- қаттиқ эритманинг борлиги термик ишлаш режимига -қараб, хилма-хил структуралар хосил цилишга имкон беради. Термик ишлаш йули билан пухталанадиган қотишмалар сифатида титаннинг Р- стабилизаторлар билан легирланган қотишмалари ишлатилади, чунки Р- стабилизаторлар Р- фазанинг a-фазага айланиш температурасини пасайтиради, бу эса термик ишлаш йули билан қотишмани анча пухта цилишга имкон беради.
- фаза a-фазага икки хил йул билан: юқори температураларда одатдаги диффузион йул билан, паст температурада эса мартенсит механизми йули билан айланади. Биринчи холда полиэдрик структурали а- қаттиқ эритма хосил булса. иккинчи золда нина ймон (пластинкасимон) мартен-

327- расм. Титан цотишмаларининг холат диаграммалари


сит структурали ута туйинган а-қаттиқ эритма хосил булади. Ўта туйинган а-қаттиқ эритма а 1 билан белгиланади.
Титан қотишмаларининг микроскопик тузилиши 328-расмда тасвирланган.
р- стабилизаторлар қотишмада мартенсит цоеил цилишга ёрдам беради. Котишмада 0- стабилизаторлар миқдори кам булса, мартенсит хосил қилиш учун цотицшани интенейв равишда совитиш харур булади. Мабодо қотишмада р -стабилизаторлар миқдори жуда куп булса, Р нинг а га айланиш температураси нолга тушиб цолади, бинобарин, қотишма нормал темпера-
328-расм. Титан цотишмаларининг микроскопик тузилиши Х400:

Download 1,12 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   208   209   210   211   212   213   214   215   216




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish