Ma’ruzachi: b f. n., dotsent Jurayeva A. A

QON TOMIRLARNING FAOLIY TASNIFI

• QON TOMIRLARNING FAOLIY TASNIFI
• Barcha qon tomirlar bajaradigan faoliyatiga ko'ra 6 turga bo'linadi: 1) amortizatsiyalovchi, tekislovchi (elastik turdagi) qon tomirlar; 2) rezistiv (qarshilik ko'rsatuvchi) qon tomirlar; 3) sfinkter (jo'mrak) qon tomirlar; 4) almashinuv qon tomirlari; 5) hajmli qon tomirlar; 6) ulovchi (shuntlovchi) qon tomirlar.

TOMIRLAR TIZIMIDAGI QON HAJMI

• TOMIRLAR TIZIMIDAGI QON HAJMI
• Qon tomirlardagi qonning umumiy hajmi yurakning diastola vaqtida to'lishiga jiddiy ta'sir ko'rsatadi va sistolik hajmni belgilaydi.
• Katta yoshli odamda qon umumiy hajmining 84% katta qon qylanish doirasi qon tomirlariga, qolgan 16% esa kichik qon aylanish doirasiga to'g'ri keladi.
• Katta qon aylanish doirasi arteriyalarida umumiy qon hajmining 18% saqlansa, shundan 3% arteriolalarga to'g'ri keladi. Bundan ko'rinib turibdiki, rezistiv qon tomirlarning torayib-kengayishi qon tomirlar tizimining boshqa qismlaridagi qon miqdoriga sezilarli ta'sir qilmaydi.
• Kapillyarlarning ko'ndalang kesimi juda katta bo'lishiga qaramay, ularda qonning nisbatan kam qismi (taxminan 6%) saqlanadi.
• Qonning ko'p qismi (64%) venalarda bo'ladi. Shunday qilib, rezistiv tomirlar qon oqishiga katta qarshilik ko'rsatadi. Kichik hajmga ega, hajmli tomirlar esa kam qarshilik ko'rsatib, qonning ko'p qismini o'zida saqlaydi.
• Diametri 0,5-2,0 mm bo'lgan kichik arteriyalar va venalar oraliq joyni egallaydi: ular kengayganda ham sig'im, ham qarshilik sezilarli o'zgaradi.

ARTERIYLARDA QON OQISHI

• ARTERIYLARDA QON OQISHI
• Qon oqimining pulsga bog'liq o'zgarishlari. Yurak har safar qisqarganda qon chap qorinchadan aortaning yuqoriga ko'tariluvchi qismiga faqat haydaalish davrida chiqadi. Bu yerda qon oqish tezligi aortaning qopqoqlari ochilganda tez ortib, davrning 1/3 qismi o'tganida eng yuqori darajaga yetadi. Haydalish davrining oxiriga borib qon oqishi to'xtaydi. Bo'shashish davri boshlanishidan aorta qopqoqlari berkilishigacha o'tgan vaqt ichida qon chap qorinchaga qayta oladi. Diastola vaqtida ko'tariluvchi aortada qon harakat qilmaydi.
• Tinch holatda bo'lgan odamning ko'tariluvchi aortasida qon oqish tezligi qon haydalish fazasining boshlarida 100 sm/s dan ko'proq bo'ladi. Bu davr butun olinganida, qon oqimining o'rtacha tezligi 70 sm/s chamasida.