Мавзу : Болалар ҳукукларини ҳимояловчи Халкаро Конвенция. Болаларга ва усмирларга даволаш-профилактик ёрдам курсатиш- нинг замонавий тамойиллари



Download 463,33 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/7
Sana24.02.2022
Hajmi463,33 Kb.
#202053
  1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1-amaliy mashg'ulot(1)



АМАЛИЙ МАШҒУЛОТ №1 
 
Мавзу : Болалар ҳукукларини ҳимояловчи Халкаро Конвенция. 
Болаларга ва усмирларга даволаш-профилактик ёрдам курсатиш-
нинг замонавий тамойиллари. ЖССТ ва БМТ нинг “Болага яхши муноса-
батли шифохона” болалар фондининг ташаббус тамойиллари. Болалар парва-
риши ва тарбиясида тиббиѐт ходимларининг урни. Тиббиѐт ходимлари фао-
лиятининг этик-деонтологик тамойиллари. 
Болалар касалхонасининг тузилиши: маъмурий - хужалик булим
кабул булими, даволаш булимлари, мах,сус даволаш булимлари, 
ташхислаш булими, ёрдамчи булимлар. Болалар касалхонасини ишлаш 
тартиби: даволаш-химоялаш, санитар-гигиеник, эпидемияга карши кураш 
тартиби. Дезинфекция турлари. Дезинфекцияловчи суюкликларни тайѐрлаш 
ва ишлатиш техникаси. Бемор болалар ота-оналарининг ташрифи ва озик-
овкат олиб келишини назорат килиш. 
Мавзунинг утказиш жойи: кафедра укув аудиториялари, беморлар па-
латаси; МашFулотнинг жихозланиши: таркатма материаллар, компютер; 
МашFулот давомийлиги: 4 соат; 
Максад: 
1. 
Талабаларни «ЖССТ ва БМТ нинг “Болага яхши муносабатли 
шифохона” болалар фондининг ташаббус тамойиллари » билан таништириш 
2. 
Болалар шифохонасининг структураси ва иш фаолиятини, бемор 
болаларни кабул килиш тартиб коидаларини урганиш. 
Вазифалари: 
1. 
Талабаларни 
бемор болани кабул килиш тартиб- коидаларига 
ургатиш. 
2. 
Кабул 
ва даволаш булимларининг тузилишини курсатиш. 
3. Тиббиѐт ходимлари фаолиятининг этик-деонтологик тамойиллари. 
Талаба билиши керак: 
1. 
Болалар стационарнинг структурасини 
2. 
Кабул булимнинг иш тартиб коидаларини 
3. 
Даволаш булимининг иш тартиб коидаларини 
4. 
Кабул булимида беморни кабул килиш тартиби 
5. 
Болага санитария ишловини утказиш тартиб коидалари 
6. 
Стационарнинг иш принциплари 
7. 
Кабул ва даволаш булимлари хоналарини. 
Талаба бажара олиши керак: 
1. 
Кабул булимда беморни кабул килишда иштирок этиш. 
2. 
Болани санитария куригидан утказиш. 
3. 
Болалар булимидаги даволаш - саклаш режимига риоя килиш 
4. 
Бола хукуклари бузилганда болани ва унинг ота-онасини тегишли 
модда билан таништириш. 
Мухокама этиладиган саволлар: 
1. Асосий фанлар буйича: 
A) 
Инсон хукуклари ва озодлиги Б) Гигиена талаблари 


2. 
Машгулот мавзуси буйича: 
Б) Шифохоналар таснифи 
B) 
Кабул булимини хоналари Г) Даволаш булимини хоналари Д) 
Бемор болани кабул килиш 
Е) Беморга санитария ишловини бериш. 
Болалар ҳукукларини ҳимояловчи Халкаро Конвенция. 
1990 йил 2 сентябрь - Бола хукуклари тугрисидаги конвенция кучга 
кирди.Бола хукуклари тугрисидаги конвенция болалар хукукларини хамма 
жойда амалга ошириш максадида ишлаб чикилган инсон хукуклари бораси-
даги халкаро шартнома хисобланади. У, карийб бутун жахон хамжамиятлари 
томонидан ратификация килинган. Хукуматлар ушбу конвенцеяни ратифика-
ция килганларида, бу билан уз зиммаларига уни бажариш буйича расмий ва 
ошкора юридик мажбурият оладилар, улар болалар хукукларини химоя 
этишга ва куллашга, шунингдек, бу ишга конвенция моддаларига мувофик 
ѐрдамлашишга киришадилар. Ун нафар мустакил, сайлаб куйиладиган инсон 
хукуклари буйича халкаро экспертдан ташкил топган БМТнинг Болалар ху-
куклари буйича кумитаси мазкур хукукларга амал килинишини текшириб ту-
риш ишларини амалга оширади. Конвенция комплекс характерга эга, яъни 
болалар учун инсон хукукларининг фукаролик, сиѐсий, иктисодий, ижтимоий 
ва маданий сингари барча сохаларини таъмин этадиган ягона конвенциядир. 
Бола хукуклари тугрисидаги конвенциянинг асосий принсипларига мувофик 
болалар “уларнинг ота-оналари ва бокувчиларининг ирклари, терисининг 
ранглари, жинслари, тиллари, динлари, сиѐсий ва бошка эътикодлари, мил-
лий, этник ѐки ижтимоий келиб чикишлари, моддий мавкелари, сог- саломат-
ликлари ва тугилганликлари хамда кандай булмасин, бошка холатлардан 
катъий назар” камситишларга йул куйилмайди. (2-модда); болалар уз хаѐтла-
рининг барча жабхаларида, жумладан, жисмоний, рухий, аклий, ижтимоий ва 
маданий сохаларда яшаш ва ривожланиш хукукига эгадирлар (6-27-
моддалар); хар бир кичкинтой ѐки барча болаларга тегишли хамма карорлар 
ѐки харакатларда болаларнинг манфаатлари хисобга олиниши керак. (3-
модда); болалар тинч йигилишлар утказиш, узларининг хаѐтларига боглик 
барча ишларда фаол иштирок этиш, фикр-мулохазаларини эркин ифода этиш 
ва уз карашларига жиддий муносабатда булиш хукукларига эгадир-
лар.Хозирги кунда бола хукукларини таъминлаш глобал муаммолардан бири 
булиб, уни хал этиш билан боглик масалалар жахон хамжамиятининг доимий 
диккат-эътиборида. Бу бежиз эмас. Чунки ѐш авлод жамият тараккиѐти ва ис-
тикболини таъминловчи етакчи куч хисобланади. Хар бир миллатнинг эртан-
ги куни, унинг ѐруг истикболи узининг хар томонлама баркамол, истеъдодли 
ѐшларига боглик. ҳайси юрт тараккиѐтга эришмокчи булса, шубхасиз бола-
лар тарбиясига, уларнинг соглом ва баркамол булиб вояга етишига асосий 
эътиборни каратади. Шунинг учун хам мустакиллигимизнинг илк кунлари-
данок, болалар ва ѐшларнинг маънавий, жисмоний камолотига катта эътибор 
каратилди. Агар эътибор килсак, мустакил Узбекистонимиз томонидан кабул 
килинган биринчи конунлардан бири хам “Узбекистон Республикасида 
Ёшларга оид давлат сиѐсатининг асослари” булиб, у 1991йилнинг 20 ноябри-


да килинган эди. Ёки Давлатимиз рахбарининг 1993 йил 4 мартда кабул 
килган фармонига мувофик таъсис этилган мустакил Узбекистоннинг илк 
ордени «Соглом авлод учун» деб номланди. Бу юксак нишон уз максаджами-
ят такдирини, келажак такдиринимамлакат олдидаги улуг максадларни куз-
лаб таъсис этилган эди.Соглом авлодгина, баркамол миллатгина буюк 
давлатни бунѐд этиши мумкинлигига тимсол булди. Хозир дунѐ буйича 
110млн бола мактабга жалб этилмаган. Хар йили 100 минглаб болалар каров-
сизликдан нобуд булмокда. Бу ракамлар хар биримизни мушохадага 
ундайди. Шунинг учун хам бола хукукларини таъминлаш глобал муаммолар-
дан бири булиб, уни хал этиш дунѐ хамжамиятининг доимий диккат- эътибо-
рида.Бугунги кунда Узбекистон Республикаси ахолисининг 40 фоизини 18 
ѐшгача булганлар, яъни болалар ташкил этади. Шунинг учун, мамлакатимиз-
да бола хукукларини химоясига оид халкаро-хукукий меъѐрлар конунчили-
гимизга имплементация килинмокда, болалар ва ѐшларга оид конунчилик та-
комиллаштирилмокда, бола хукуклари химояси билан шугулланувчи давлат 
ва нодавлат ташкилотлар фаолиятининг хукукий асослари мустахкамлан-
мокда.Болалар ва ѐшларнинг хар томонлама баркамол булиб етишишлари 
учун давлат дастурларидан келиб чикувчи вазифалар амалга оширилмокда. 
Узбекистон Республикаси Конституцияси бола Хукукларига алохида эътибор 
каратган. Бола хукуклари химояси сохасидаги миллий конунчилигимизнинг 
асосини хам Узбекистон Республикаси Конституцияси ташкил эта-
ди.Конституциянинг 64-65 моддалари айнан болалар хукукининг мухофаза-
сига багишланган. Яъни Ота-оналар уз фарзандларини вояга етгунларига ка-
дар бокиш ва тарбиялашга мажбурдирлар.Давлат ва жамият етим болаларни 
ва ота-оналарининг васийлигидан махрум булган болаларни бокиш, тарбия-
лаш ва укитишни таъминлайди...65 - модда. Фарзандлар ота-оналарнинг 
насл-насабидан ва фукароликхолатидан катъи назар, конун олдида тенгдир-
лар.Оналик ва болалик давлат томонидан мухофаза килинади. Демек, бола 
дунѐга келиши билан инсон хамда фукаро хукук ва эркинликларга эга булади 
хамда бу давлат томонидан кафолатланади. 1989 йил 20 ноябрда Бирлашган 
Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 44 сессиясида “Бола хукуклари 
тугрисида”ги Конвенция кабул килинди.Мазкур халкаро конвенция Узбеки-
стон Республикаси томонидан дунѐнинг 193 давлати каторида 1992 йил 9 де-
кабрда ратификация килинди. Мазкур Бола хукуклари тугрисидаги Конвен-
ция тарихда энг кенг микѐсида ратификация килинган инсон хукуклари 
буйича шартнома хисобланади. Конвенциянинг 2-моддасида “Иштирокчи 
давлатлар уз юрисдикцияси доирасида булган хар бир бола учун ушбу Кон-
венцияда назарда тутилган барча хукукларни, хеч кандай камситишларсиз, 
ирки, тана ранги, жинси, тили, дини, сиѐсий ѐки бошка эътикодлари, миллий 
ѐки ижтимоий келиб чикиши, мулкий ахволи, боланинг соглиги ва тугилиши, 
унинг ота-онаси ѐки конуний васийлари ѐки бошка холатлардан катъи назар, 
хурмат киладилар хамда таъминлайдилар”деб курсатилган. Мамлакатимизда 
доимий равишда болалар ва ѐшларга оид конунчиликни такомиллаштириш, 
уларнинг хукукларини химоя 
килиш хамда уларнинг баркамол ривожланиши учун барча шарт-


шароитларни 
яратиш 
борасида 
амалий 
ишлар 
амалга 
оширил-
мокда.Жумладан, 2008 йил 7 январда “Бола хукукларининг кафолатлари туг-
рисида”ги ҳонун кабул килинди Ушбу конунда “Бола хукуклари тугриси-
да”ги Конвенция талаблари, шунингдек, Узбекистон Республикаси Консти-
туцияси ва конунларида назарда тутилган бола хукукларининг асосий ва ку-
шимча кафолатлари пухта мустахкамланди. Мазкур конуннинг 3-моддасида 
бола — ун саккиз ѐшга тулгунга (вояга етгунга) кадар булган шахс тушуни-
лиши назарда тутилган хамда бола хукукларининг кафолатлари мустах-
камланган.Узбекистон Республикаси бола хукукларини химоясига оид хал-
каро-хукукий хужжатларга кушилишга алохида ахамият берилмокда. Жум-
ладан, Халкаро мехнат ташкилоти томонидан 1973 йил 26 июнда кабул ки-
линган “Ишга кабул килишнинг энг кичик ѐши тугрисида”ги Конвенцияни 
2008 йил 4 апрелда, 1999 йил 17 июньдаги “Болалар мехнатининг огир ша-
клларини такиклаш ва йук килишга доир шошилинч чоралар тугрисида”ги 
Конвенцияни 2008 йил 8 апрелда, Бирлашган миллатлар ташкилотининг 
“Трансмиллий уюшган жиноятчиликка карши Конвенциясини тулдирувчи 
Одам савдосининг, айникса, аѐллар ва болалар савдосининг олдини олиш 
хамда унга чек куйиш ва унинг учун жазолаш хакида”ги протоколлар 2008 
йил 8 июлда ратификация килинди хамда 2008 йил 11 декабрда “Бола ху-
куклари тугрисида”ги Конвенцияга доир, “Болалар фохишабозлиги ва бола-
лар порнографиясига тааллукли Факультатив протокол”га шунингдек 
юкоридаги Конвенцияга доир, “Болаларнинг куролли можароларда иштиро-
кига тааллукли Факультатив протокол”га 2008 йил 12 декабрда кушилди. 
Укитувчининг кайдлари Болалар тугилганидан хар бир инсонга теги-
шли булган хеч ким дахл килолмайдиган эркинлик ва хукукларга эга були-
шади. Бу бола хукуклари тугрисидаги конвенциянинг асосий коидаларидан 
булиб, бу конвенция бутун дунѐ юзидаги болалар ва уларнинг оиласи хаети-
ни узгартирадиган «Бола хукуклари тугрисидаги халкаро шартнома» хисо-
бланади. Дунедаги барча давлатларда инсонлар маданий еки диний эътико-
дидан катъий назар дунедаги 2 миллиард боланинг хар бири яшаш, соглик 
таълим олиш, гамхур оилавий мухит, уйин-кулгу ва маданий хордик олиш 
хукуклари, барча турдаги эксплуатация ва емон муомаладан химояланиши, 
хукукларидан фойдаланиши, шунингдек уларнинг фикр- мулохазалари ва 
овозлари ахамиятли масалаларни хал этишда хисобга олиниши учун кураш-
мокда.1989 йилда кабул килинган Конвенция инсон хукуклари буйича но-
давлат ташкилотлар ва экспертларнинг 60 йилдан ошикрок курашларининг 
кульминация нуктаси булди. Хозирги кунда барча давлатлар (иккита давлат-
дан ташкари) ушбу шартномада белгиланган нормаларга амалга килишга ке-
лишишган. Бу шартнома барчанинг, айникса хукумат учун барча болалар, 18 
ешгача булган барча инсонлар хакида кайгуриш, уларни химоя килиш усту-
вор вазифа эканлигини таъкидлайди.Конвенция юридик мандат билан чекла-
ниб колмасдан болаларга нисбатан янги ахлок принциплари ва халкаро му-
омала нормаларини яратади.Конвенцияга кадар болалар хукукларига доир 
бошка халкаро шартномалар ва битимлар бор эди, аммо бу конвенция шу 
маънада ягонаки у: 


1. 
Кенг камровли - у болаларнинг фукоралик сиесий, иктисодий, 
ижтимоий, ва маданий хукукларини таъминлайди. 
2. 
Универсал - хар кандай миллатлар бирлашмаси, барча вазиятлар-
да барча болаларга тегишли. 
3. 
Мутлок - хаттоки ресурсларга эга булмаган хукумат хам болалар 
хукукларини химоя килиш харакатларини бажаради. 
4. 
Яхлит - барча хукуклар булинмайдиган, узаро боглик ва бир хил 
кимматлилигини таъкидлайди. 
Конвенцияни яратиш сабаблари: 
1. 
Аксарият жамиятларда махсус болалар хукукларига доир юридик 
еки ижтимоий тузилмалар мавжуд эмас. 
2. 
Хар кандай жамиятнинг келажаги болаларнинг соглом ривожла-
ниши билан таъминланади. 
3. 
Катталарга нисбатан болалар хаѐт шароитларига купрок заиф бу-
лишади. 
4. 
Ахолининг бошка ешдаги гурухларига нисбатан болалар хукумат 
харакати еки фаолиятсизлиги таъсирига купрок учрайди. 
5. 
Болалар овоз беришмайди ва сиесий таъсирга эга эмас, шунинг-
дек иктисодий кудратдан (хокимликдан) махрум. 
6. 
Болалар купрок эксплуатация ва емон муомолага дуч келишади. 
7. 
Купгина жамиятларда болалар уз ота-оналарининг мулки ва улар 
усиш даврида булганликлари сабабли жамиятга уз хиссаларини кушимча ха-
ли тайер эмас деган фикр таркалган. 
Конвенция тамойиллари (принциплари): 
Конвенция 4 асосий принципларга асосланади. Биринчи икки тамойил 
барча инсонларга тегишли булиб, конвенция уларнинг болаларга муносаба-
тини таъкидлайди. Иккинчи икки тамойил эса айнан болаларга тегишлидир. 
1. 
Болалар ирки, терисининг ранги, жинси, тили, дини, сиесий еки 
бошка бир эътикодлари, миллий, этник еки ижтимоий келиб чикиши, моддий 
ахволи, саломатлиги еки тугилиш холатларига караб, ота-онаси еки конуний 
васийлари еки бирон-бир бошка шароитлар, холатлар буйича камситилиши 
мумкин эмас. 
2. 
Болалар яшашга ва баркамол ривожланишга, яъни жисмоний, ру-
хий-ижтимоий,эмоционал аклий, ижтимоий ва маданий ривожланиш ху-
кукларига эга. 
3. 
Бола еки болалар, шу жумладан гурухга дахлдор барча карорлар 
еки харакатларда биринчи навбатда боланинг манфаатларини хисобга олиш 
лозим. Бу карор хукумат, маъмурият еки суд органлари, ѐхуд оила томонидан 
кабул килинишидан катъий назар одилона хисобланади. 
4. 
Болаларга узларининг хаѐтига тегишли барча масалалар ечимида 
иштирок этиш имкониятини бериш ва уз фикрларини ифодалаш эркинлигини 
таъминлаш зарур. Болалар узларининг фикрларини эшитишларини ва жид-
дий тарзда инобатга олиниши хукукига эгадирлар.Конвенцияни кабул килин-
ган давлатлар барча болаларга нисбатан инсон хукукларини амалга ошири-
шилини таъминлашга маъсулдирлар. БМТнинг бола хукуклари буйича куми-


таси болалар хукуклари назарияси ва амалиети буйича 10та мустакил экс-
пертлар таркибидан иборат сайланми халкаро орган конвенциянинг амал ки-
линишини кузатиб боради. Конвенция ратификациялангандан 2 йил кейин 
давлатлар кумитага доклад такдим этишади, сунгра бундай докладлар хар 
беш йилда такдим этилади.Докладларни тайерлашда давлатларга тегишли 
миллий ассоциациялар билан маслахатлашиш таклиф этилади. Кумита йили-
га 3 марта Женевада докладларни хамма олдида куриб чикиш учун йигилади. 
Кумитанинг фикр-мулохазалари ва тавсиялари жамоатчилик уртасида кенг 
таркатиш учун мулжалланган булиб, давлатларда болалар хаѐтини мунтазам 
яхшилаш борасида мухокама ва мунозаралар учун асос булади. 
Болалар хукуклари булинади: 
• 
Тиббий санитария хизмати ва ижтимоий таъминот хукуки. Хар 
бир бола: 
• 
Яшаш ва ривожланиш хукукига 
• 
Мос хает тарзини кечириш хукукига 
• 
Максимал соглик даражаси ва самарали тиббий - санитария хиз-
мати хукукига 
Ногирон булиб колиш эхтимолида мустакилликка ердамлашувчи ва 
инсоний кадр-кимматни таъминловчи, шунингдек жамият хаетидаги ишти-
рокини енгиллаштирувчи махсус парвариш хукукига 
• 
Ижтимоий таъминланиш, шунингдек болаларни парваришлаш 
муассасалари хизматларидан фойдаланиш хукукига эгадир. 
Болалар ва уларнинг оилаларининг хукуклари: 
1. 
Уз ота-оналари билан бирга яшаш еки улардан ажралганда улар 
билан контактда булиш хукуки 
2. 
Ота-онаси билан бирга булиш учун миллий чегараланишларни 
кесиб утиш хукуки 
3. 
Оилавий мухитни саклаб колиш мумкин булмаганда бошка шахс 
еки муассасанинг четлашиши. 
4. 
Угил килиб (киз килиб) олишнинг ишончли тизими 
5. 
Угирлашдан химояланиш хукукига 
6. 
Ота-оналарнинг емон муомаласи еки гамхурлик курсатмаслиги-
дан химояланиш хукуки 
7. 
Болани парваришлаш, химоялаш еки даволаш учун зарур булган 
васийликни доимий бахолаш хукукига эга. 
Ота-оналар ва уларнинг оилалари хукуклари 
1. 
Узининг боласини тарбиялаш 
2. 
Болаларни тарбиялаш учун ердам олиш 
3. 
Иккала ота-она уртасида масъумиятнинг тенг таксимланиши 
4. 
Болаларни овкатлантириш, кийим-кечак ва уй-жой билан 
таъминлаш учун моддий ердам олиш ва куллаб-кувватланиш 
5. 

Download 463,33 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©www.hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish