Mavzu: dori allergiyasi

DORI ALLERGIYASINI TASNIFI
Zamonaviy fikr va mulohazalar xulosasini olgan holda dori-darmonlardan kelib chiqadigan asoratlarni quyidagi tasnif asosida ajratish mumkin:

1. 
   Toksik reaksiyalar:
   

1. 
   Dori dozasini oshirib yuborish.
   
2. 
   Dorilarning metabolizmini susayishi oqibatida kelib chiqadigan toksik reaksiyalar.
   
3. 
   Jigar va buyrak organlarining faolligi susayishi oqibatida kelib chiqadigan reaksiyalar.
   
4. 
   Kechikib keladigan toksik reaksiyalar (teratogen va kantserogen effektlar).
   

2. 
   Superinfektsiya va disbakteriozlar.
   

2. 
   Dori ta’siri ostida bakterioliz holatidan kelib chiquvchi reaksiyalar (Yarish-Gersgeymer reaksiyasi).
   
3. 
   Alohida sezgirlikka ega bo’lgan populyatsiyada paydo bo’luvchi reaksiyalar:
   

1. 
   Ekzemopatiya holatida paydo bo’luvchi va psevdoallergik reaksiyalar;
   
2. 
   Allergik reaksiyalar.
   

5. 
   Psixogen reaksiyalar.
   

Quyidagi bo’limda faqat haqiqiy allergik reaksiyalarga ega bo’lgan kasalliklar haqida so’z boradi.
"Dori allergiyasi" dori-darmonlar qabul qilingandan keyingi asorat hisoblanib, uning rivojlanishida faqat immunologik mexanizmlar yotadi. Dori asoratidan kelib chiqadigan allergiyalar boshqa allergik bo’lmagan holatlardan quyidagi belgilari bilan farqlanadi:
1. Dori allergiyasi natijasida kelib chiqadigan allergik reaksiyalar shu dorini farmakologik ta’sir jarayonini ko’rsatmaydi.
2. Ular dorining juda oz miqdoridan ham yuzaga kelishi mumkin.
3. Ko’p hollarda allergik reaksiyalar dori bilan muloqatda bo’lganda 5-7 kun ichida paydo bo’ladi.
4. Dori allergiyasi albatta allergik kasalliklarning klassik belgilarini o’zida mujassamlantiradi.
5. Allergik kasalliklarning klinik belgilari shu allergen-dorini qayta yuborilganda o’z aksini yana namoyon etadi.
6. Ba’zi bir dorilarning antigenlik va kimyoviy xossalari umumiy bo’lishi sababli allergik reaksiyalarni turli guruhga mansub bo’lgan dorilar keltirib chiqaradi.
Allergik xususiyati bo’lgan dori moddalar qator guruhlarga bo’linadi:
Birinchi guruhga kiruvchi dorilar - haqiqiy allergenlar -IgE ishlab chiqish bilan kechadigan allergik reaksiyalar. Haqiqiy allergenlarga zardoblar, endokrin preparatlari, fermentlar va boshqa oqsil moddalar kiradi. Ularga yana gaptenlar ya’ni qon oqsili bilan qo’shilgandan keyin allergen bo’lib qoladigan moddalar (penitsillin, sefolosporinlar, sulfanilamidlar) ham yondosh hisoblanadi. Haqiqiy allergenlar tez sodir bo’ladigan allergik reaksiyalarni keltirib chiqaradi. Sekin-asta bo’ladigan reaksiyalarni esa nitrofuran guruhiga kiruvchi preparatlar yuzaga keltiradi. Dori moddalarning katta (ikkinchi) guruhi haqiqiy bo’lmagan (psevdoallergik) reaksiyalarni, ya’ni birinchi (immunologik) bosqichi bo’lmagan reaksiyalarni keltirib chiqaradi (rentgenokontrast preparatlar, og’riq qoldiruvchi, mahalliy og’riqsizlantirishda ishlatiladigan dori moddalar).