Mavzu: eritmalar. Eruvchanlikva erigan moddaning massa ulushi

Moddalar eruvchanligining ularning tabiatiga, temperaturaga va 
bosimga bog’liqligi. 
Moddalarning eruvchanligi eng avvalo erigan modda va erituvchining tabiati 
bilan aniqlanadi. Ion va qutbli bog’lanishli birikmalar qoida bo’yicha qutbli 
erituvchilarda yaxshi eriydi, qutbsiz bog’lanishdagi moddalar qutbsiz 
erituvchilarda yaxshi eriydi, yoki o’xshashlarda yaxshi eriydi deyiladi. Masalan, 
qutbli molekulalar: HCl, HBr, HJ lar qutbli erituvchi suvda yaxshi eriydilar, 
qutbsiz erituvchi benzolda yomon eriydi. Benzol esa amalda suvda erimaydi, 
ammo efir, atseton va boshqa organik erituvchilarda juda yaxshi eriydi, chunki ular 
qutbsiz erituvchilardir.
Temperaturaning ta’siri. 
Temperatura ko’tarilganda ko’pchilik qattiq moddalarning suvda eruvchanligi 
ortadi. Ammo, shunday moddalar borki temperaturaning ortishi bilan ularning 
eruvchanligi juda oz ortadi (NaCl), hatto ayrim moddalarning (Ca(OH)
2
, 
(CH
3
COO)
2
Ca…) eruvchanliklari temperaturaning ko’tarilishi bilan kamayadi.
Ayrim tuzlarning masalan, Na
2
SO
4

10H
2
O kristallogidratning eruvchanligi 
dastlab temperatura ortishi bilan ortib boradi, keyin esa 32 
0
S da kristallogidrat 
suvsiz tuzga (Na
2
SO
4
) aylangandan keyin eruvchanlik bir muncha kamayadi. 
Temperatura bilan eruvchanlik orasidagi bog’lanish grafik tarzda quyidagi 
rasmlarda ifodalangan. 
Har xil tuzlarning eruvchanlik egri chiziqlari. 
Эр
ув
чан
ли
к (
S)
, г/л
1500 
1400 
1300 
1200 
1100 
1000 
900 
800 
700 
600 
500 
400 
300 
200 
100 
0 
0 1 0 2 0 3 0 4 0 5 0 6 0 7 0 8 0 9 0 1 0 0
Температура, 
0
С 

---

Natriy sul’fat kristallogidratining eruvchanligi 32
0
S gacha ortib boradi, keyin 
esa kamayadi. Gaz moddalarining suvda eruvchanligi temperatura ortishi bilan 
kamayadi, ammo gazlarning eruvchanligi bosimga bog’liq bo’ladi.